نماز شب اول قبر یا لیله الدفن | نماز وحشت را چگونه بخوانیم؟

نماز لَیلَةُ الدّفن یا نماز شب اول قبر، از نمازهای مستحبی که در شب اول قبر برای میت خوانده و به او هدیه می‌شود. این نماز، نماز هدیه و نماز وحشت نیز نامیده می‌شود. برای این نماز دو رکعتی، سه صورت نقل شده که براساس نقل مشهور، در رکعت اول بعد از سوره حمد، یک مرتبه آیة الکرسی و در رکعت دوم پس از حمد، ده مرتبه سوره قدر خوانده می‌شود و سپس ثواب آن به میت هدیه می‌شود. نماز لیلة الدفن را در هر زمان از شب اول قبر (از اول شب تا صبح) می‌توان خواند؛ اما بهترین وقت آن بعد از نماز عشا است.

نام‎ها

نام‌های این نماز، نماز هدیه (صلاة الهدیه) و نماز شب دفن (صلاة لیلة الدفن) و نماز وحشت (صلاة الوحشة) است. به این سبب نماز وحشت نامیده شده که فردی که از دنیا رفته هنوز با عالم قبر انس ندارد و در خود احساس ترس و وحشت دارد و این نماز با فضل الهی وحشت را از او دور می‌کند. پس در واقع نماز رفع وحشت است نه نماز وحشت.

چگونگی ادای نماز

براساس روایات، سه شیوه برای نماز لیلة الدفن نقل شده است.

صورت اول: بنابر این صورت که مشهور است، در رکعت اول بعد از سوره حمد، یک مرتبه آیة الکرسی و در رکعت دوم بعد از حمد، ده مرتبه سوره قدر خوانده شود و بعد از سلام نماز بگوید: «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحمدٍ وَ آلِ مُحمدٍ وَ ابْعَثْ ثَوابَها اِلی قَبرِ فلان بن فلان». (به جای فلان بن فلان، نام میت و پدرش را ببرد)

صورت دوم: در رکعت اول یک مرتبه حمد و دو مرتبه سوره توحید (قل هو اللَّه) و در رکعت دوم یک مرتبه سوره حمد و ده مرتبه سوره تکاثر را خوانده و بعد از سلام نماز بگوید: «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحمّدٍ وَ آلِ مُحمّدٍ وَ ابْعَثْ ثَوابَها اِلی قَبرِ فلان بن فلان (به جای فلان بن فلان، نام میت و پدرش را بگوید)»

صورت سوم: در رکعت اول، بعد از حمد، دو مرتبه سوره توحید و یک مرتبه آیة الکرسی و در رکعت دوم،‌ پس از حمد، ده مرتبه سوره تکاثر خوانده شود.

احکام

اگر نماز لیلة الدفن به دو صورت نخست خوانده شود، بهتر است.

نماز وحشت را در هر موقع از شب اول قبر (از اول شب تا صبح) می‌شود خواند، ولی بهتر است در اول شب بعداز نماز عشا خوانده شود.

اگر بخواهند میت را به شهر دوری ببرند، یا به جهت دیگر دفن او تأخیر بیفتد، باید نماز وحشت را تا شب اول قبر او تأخیر بیندازند.

می‌شود یک نفر چند مرتبه این نماز را به قصد اهداء ثواب به جا آورد.

هر‌گاه شخص نماز وحشت را سهواً به غیر کیفیتی که ذکر شد به جا آورد باید اعاده کند؛ اگر چه یک آیه از سوره قدر یا یک آیه از آیةالکرسی را فراموش کرده بود بخواند.

اجیر کردن و اجرت گرفتن برای خواندن نماز وحشت جایز است و احتیاط آن است که به عنوان بخشش و احسان به نمازگزار بذل نمایند و او هم نمازش را بدون در نظر گرفتن وجه مالی بخواند.

ثواب خواندن این نماز

پیامبر(ص) درباره ثواب خواندن این نماز فرمود:

«بر میت ساعتی سخت‌تر از شب اول قبر نمی‌گذرد. پس بر مردگان خود رحم کنید و برایشان صدقه دهید و اگر نتوانستید، دو رکعت نماز برای شخص درگذشته بخوانید. پس همان لحظه حق تعالی هزار فرشته به سوی قبر او می‌فرستد که با هر فرشته جامه‌ای و حلّه‌ای است، و تنگی قبر او را تا روز نفخ صور وسعت می‌دهد و به نمازگزار به عدد آنچه آفتاب بر آن طلوع می‌کند، حسنه عطا می‌کند و او را چهل درجه بالا می‌برد.»[یادداشت ۲]

عامل کاهش فشار قبر

محدث نوری در کتاب دارالسلام نقل می‌کند که استادش ملا فتحعلی سلطان‌آبادی عادت داشت که هرگاه فردی از دوستان خاندان اهل‌بیت از دنیا می‌رفت و او خبردار می‌شد، دو رکعت نماز شب دفن (نماز وحشت) برایش می‌خواند؛ خواه او را می‌شناخت یا نمی‌شناخت. هیچ‌کس از این عادت ملا فتحعلی آگاه نبود، تا روزی یکی از دوستان، در راهی او را ملاقات کرد و گفت: دیشب فلان شخص که به تازگی از دنیا رفته را در عالم خواب دیدم و از چگونگی حال او بعد از مرگش پرسیدم. او گفت: من بعد از مرگ در تنگنای سختی قرار گرفتم و هنگام حسابرسی، مرا به‌سوی عذاب بردند؛ تا اینکه فلانی (نام شما را برد) دو رکعت نماز برای من خواند؛ همان دو رکعت، مرا از عذاب نجات داد. خدا پدرش را رحمت کند که به من چنین احسانی نمود. آنگاه آن شخص، از سلطان‌آبادی پرسید، آن دو رکعت نماز، چه نمازی بود؟ و او طریقه خود را در مورد خواندن نماز شب دفن (نماز وحشت) برای او بیان کرد.