آنفولانزا پرندگان چیست؟ | راه مقابله و پیشگیری از آنفولانزا پرندگان

آنفولانزای پرندگان یکی از کشنده ترین ویروس های بیمار زاست.آنفولانزای پرندگان توسط پرندگان وحشی مهاجر در بین پرندگان اهلی و بومی در مزارع شایع است آنفولانزای پرندگان به انسان نیز سرایت می کند.سرعت پخش بیماری آنفولانزای پرندگان بسیار زیاد است که علاوه بر خسارت مالی جان افراد را نیز به خطر می اندازد.بسیاری از دولت ها بالغ بر میلیارد ها تومان برای مقابله با این بیماری هزینه کرده اند.

حیوانات بالاخص پرندگان به دلیل زندگی در محیط الوده فضولات دفع شده خود بیشتر در معرض انواع بیماری ها قرار می گیرند، این بیماری ها می تواند نیوکاسل، مایکو پلاسموز، سینوزیت عفونی، کلی باسیلوز، عفونت کیسه زرده و ... باشد، آنفونزا نیز یکی از این بیماری هاست که در این مقاله قصد پرداختن به آن را داریم و با چگونگی انتقال این بیماری از پرندگان به انسان می خواهیم شما را آشنا کنیم.

تاریخچه بیماری آنفولانزای مرغی

طبق بررسی های انجام پذیرفته ایتالیا اولین کشوری بود که بیماری آنفولانزای پرندگان در سال 1878 میلادی، گزارش کرد. گر چه این بیماری چندین بار در کشورهای مختلفی شیوع پیدا کرده بود ولی دلیل آن ثبت نگردیده بود. تلفات این ویروس بیماری زا در بسیاری از کشورها حتی به چندین هزار قطعه. پیش بینی می شود ، از ابتدای پیدایش این بیماری تا سال 2010 بالغ بر 300 میلیون پرنده بر اثر این بیماری تلف شده اند. این بیماری برای انسان نیز خطرناک می باشد و می تواند از پرنده به انسان ها سرایت کند. تا به امروز بیش از 15 میلیون انسان نیز بر اثر این بیماری جان خود را از دست داده اند.

ویروس عامل بیماری آنفولانزای پرندگان

ویروس بیماری زای آنفولانزای پرندگان در زیر مجموعه ویروس آرتومیکسو ویریده (Orthomyxoviridae) قرار دارد باشد که دارای سه سروتیپ A, B, C است و سروتیپ A جزو مهل کترین و شایع ترین نوع این ویروس های بیماری زاست که می تواند به انسان ها منتقل شده و عامل مرگ باشد. قدرت تخریب و شیوع این ویروس آنقدر زیاد است که وقتی در برخی کشورها شایع می شود ، خیلی زود گسترش می یابد و متابولیسم دفاعی پرندگان و انسانها را از کار می اندازد. ویروس بیماری آنفولانزا بیشتر از پرندگان آبزی چون غاز های وحشی ، اردک های وحشی ، و سایر پرندگان مهاجر شایع می شود . ویروسی که شاید باعث مرگ این ناقلین بیماری زا نباشد ولی به سرعت در مناطقی که آنها ساکن می شوند شایع شده و قابل انتشار است. طبق بررسی های انجام گرفته پرندگان آبزی و غیر بومی یکی از ناقلین طبیعی این ویروس هستند ولی متابولیسم دفاعی پرندگان اهلی در برابر این بیماری آنقدر ضعیف است که به راحتی باعث مرگ آنها می شود.

ویروس h5n1 که عامل بیماری آنفولانزای مرغی است در ترشحات اندام خارجی پرندگان چون بزاق دهان و بینی و مدفوع آنها رویت می شود و می تواند از طریق وسیل مشترک چون آبخوری و دانخوری به راحتی نشر و تکثیر شود حتی از طریق مدفوع پرندگان بیمار هم به سایر پرندگان سرایت می کند. گرد و غبار هوایی هم می توانند به راحتی این ویروس را از جایی به جای دیگر انتقال دهند و اگر پرنده ای در مسیر مواجه شدن با این گرد و غبار قرار بگیرد به راحتی دچار آن شده و تلف می شود.

علایم بیماری آنفولانزای پرندگان

دامنه گسترش بیماری آنفولانزای پرندگان آنقدر زیاد است که اگر یکی از پرنده های گله پروشی درگیر آن باشد، به راحتی و با سرعت زیاد می تواند تمام گله را درگیر کند و تلفات زیادی به بار بیاورد. مهمترین علائم این بیماری که پرندگان اهلی و و حشی درگیر آن می شوند عبارتند از:

بی حالی و ضعف جسمی

کاهش یا عدم تخم گذاری

مدفوع آبکی به رنگ سفید و سبز روشن

مشاهده خون در مدفوع پرنده

عدم رفع تشنگی و تمایل به خوردن آب فراوان

کبودی تاج و ریشخیز زیرپوستی بر روی قسمت هایی از بدن پرنده

نا مرتبی و ژولیده شدن پرها

اختلالات تنفسی ، سرفه ، عطسه و صدای خس خس پرنده

علاوه بر علائم ظاهری ، از علائم بالینی این بیماری می توان به موارد زیر اشاره کرد:

پیچیده شدن گردن به سمت عقب

لرزش سر و گردن

مرگ و میر ناگهانی

علائم عصبی

عدم حفظ تعادل برای حرکت یا تکان دادن اعضای بدن

ویروس عامل بیماری آنفولانزای پرندگان

از مؤثرترین راهکارهایی که می توان با ویروس آنفولانزای پرندگان مبارزه کرد این است که :

پرندگان را به موقع واکسینه کرد.

کنترل شرایط فیزیکی پرندگان به صورت مداوم

اقدامات از قبیل لاشه های پرنده بیمار دفن کرده یا بسوزانند.

رسیدگی به بهداشت محل پرورشی و ضد عفونی مکان مورد نظر

قرطینه کردن پرنده های مبتلا به بیماری

با رعایت این نکات می توان از گسترش این ویروس پیشگیری کند.

همانطور که قبلا هم اشاره کردم سرعت گسترش این بیماری آنقدر زیاد است که می تواند تمام گله را آلوده کند پس کنترل مداوم آنها یکی از ضروریات کار پرورش دهندگان است البته با اکتفا به علائم ظاهری نمی توانید نسبت به گسترش یا عدم گسترش بیماری مطمئن باشید. اگر در شرایط فیزیکی هر کدام از پرنده ها علائم مشکوکی را مشاهده کردید، آنها را قرطینه کرده و از یک دامپزشک با تجربه بخواهید تا با انجام آزمایش های مخصوص از علت بیماری مطمئن باشد . چنانچه تشخیص دامپزشک برای ویروس بیماری آنفولانزا درست بود، مراتب را به سازمان ها و نهادهای ذی صلاح مربوطه اعلام کنید تا اقدامات لازم را برای عدم گسترش بیماری در پی بگیرند و الا در کمتر از چند ماه زندگی تمام پرندگان پرورشی و انسانها به خطر می افتد.

یادآوری: اخیرا نوعی بسیار قوی از این ویروس مشاهده شده است که نه تنها واگیر دار است بلکه در صورت انتقال می تواند پرنده و انسان را از پای در بیاورد. پس لازم است که تمامی پرورش دهندگان خود را ملزم به رعایت تمام نکات بهداشتی کرده تا جان و سلامتی خودشان و تمام افراد جامعه در برابر این بیماری تامین شود.

واکسن هایی که برای عدم بیماری پرندگان در برابر آنفولانزا ساخته شده اند ، عبارتند از:

واکسن آنفولانزا h9n2:

این واکسن شامل ویروس غیر فعال « کشته » آنفولانزای طیور تیپ A می باشد.

در حقیقت واکسن آنفولانزا h9n2 ترکیبی از آب و روغن که به نوبه خود در زیر مجموعه واکسن های کشته روغنی طیور قرار می گیرد

وقتی این واکسن به اندام عضلانی پرنده تزریق می شود متابولیسم دفاعی اش را در برابر آنفولانزای تیپ A بخصوص سروتیپ H9 تقویت کرده و ایمن نگه می دارد.

نحوه مصرف این واکسن:

قبل از مصرف ، حتما واکسن مورد نظر را خیلی خوب تکان دهید تا محتویات داخل آن باهم ترکیب شود. سپس با کمک دامپزشک یا شخصی که مسئول اینکار است ، واکسن را به صورت زیرجلدی در قسمت هایی مثل زیر پوست ، پشت گردن یا به صورت عضلانی به سینه مرغ تزریق شود.

نکاتی در رابطه با این واکسن:

روال کار در تزریق واکسن به گله های تخم گذار و مادر این گونه است که باید دوبار به آنها تزریق شود. 6 الی حداکثر 10هفته بعد از تزریق واکسن اولیه ،برای بار دوم هم آنها را واکسینه کنید ولی فراموش نکنید که دوره دوم واکسیناسیون حتما قبل از شروع دوره تخم گذاری پایان پذیرد یعنی حداقل یک ماه با دوره تخم گذاری مرغ فاصله داشته باشد.

جوجه ها می بایست بین هفته اول و دوم واکسینه شوند.

شرایط نگهداری واکسن

به این صورت است که آن را در هوای بین 4-8 درجه سانتی گراد نگهداری کنید به طوری که یخ نزد و توجه داشته باشید که؛ نور آفتاب خاصیت واکسن را از بین می برد.

واکسن زانا میویر (relenza):

این دارو در واقع مانع انتشار ذرات ویروسی سروتیپ h5n1 می شود.طریقه مصرف آن به این صورت است که پرندگان را در معرض استنشاق آن قرار می دهند تا بدنشان در برابر آنفولانزای طیور ، مخصوصا سروتیپ خطرناک h5n1 ایمن شود.

راه های انتقال انفولانزای پرندگان به انسان

منشا آنفولانزای پرندگان در اصل مربوط به پرندگان وحشی و آبزی مانند سابی ها می باشد، این ویروس می تواند تا مدت های زیادی در روده این پرندگان زنده بمانند بدون اینکه به پرنده آسیبی برساند دلیل این امر مقاومت بالای بدن پرندگان وحشی می باشد. این ویروس از طریق فضولات پرنده وارد دریا یا رودخانه ها می شود و بدین ترتیب سایر پرندگان را مبتلا ساخته و باعث مرگ و میر آنان می شود. مرغ ها و اردک هایی که در روستا و فضای آزاد پرورش می یابند بیشتر در معرض این بیماری هستند.

یکی دیگر از روش های انتقال بیماری انفولانزا از پرنده به پرنده، تنفس نزدیک و خوردن آب و غذای مشترک می باشد، پرندگان وحشی با ورود به قلمرو پرندگان اهلی مانند پرورش گاه ها و خوردن غذای پرندگان اهلی یا تماس نزدیک با آنها باعث انتقال بیماری آنفولانزا به انان میشود. و بدین ترتیب کل گله را میتواند مبتلا سازد.

پرورش دهنده ها نیز جهت جمع اوری فضولات و دان دهی به پرندگان وارد پرورش گاه شده و با تنفس هوای آلوده به این بیماری مبتلا می شوند ، به طور کلی میتوان گفت که افراد زیر بیشتر در معرض ابتلا به بیماری هستند:

کارگران شاغل در مزارع و یا محلهای پرورشی پرندگان اهلی

آشپزهایی که پرندگان زنده یا اخیرا کشته شده سروکار دارند

فروشندگان پرندگان دست آموز

دامپزشکان شاغل در صنعت طیور

ساکنان مناطقی که مرگ ماکیان خانگی و وحشی در آنجا بیش از حد انتظار بوده است

به طور کلی میتوان گفت افرادی که به مدت طولانی با پرندگان آلوده سر و کار داشته باشند، احتمال نفوذ بیماری در آنها بیشتر است. مثلا کسانی که با پرندگان بازی می کنند، به آنها آب و غذا می دهد یا لاشه آنها را جهت آشپزی می بٌرد احتمال انتقال بیماری در آنها بیشتر است. بیشترین راه های انتقال بیماری از طریق بزاق دهان و بینی و دستگاه تنفسی می باشد.

توجه: این ویروس از طریق گوشت پخته شده پرندگان منتقل نمی شود چون در دمای 50 درجه سانتی گراد از بین می رود و احتمال انتقال بیماری از انسان به انسان خیلی خیلی کمتر است.

راه های پیش گیری از شیوع بیماری در پرورش گاه ها

در درجه اول باید با شناسایی علایم پرندگان بیمار آنها را به سرعت از گله خارج نموده و با واکسیناسیون تزریقی یا نوشیدنی پرندگان سالم از شروع بیشتر بیماری و تلفات جلوگیری به عمل اید. بدین منظور باید با برگزاری دوره های آموزشی سطح آگاهی دامداران و پرورش دهندگان طیور را در مورد روش های پیشگیری، راه های انتقال بیماری و بهداشت محیط پرورش بالا برد.

تا حد امکان پرندگان را در محیطی سر بسته و پاکیزه نگهداری کنید تا از تماس پرندگان وحشی با آب و غذا و محیط زندگی آنان جلوگیری به عمل آید و فضولات پرندگان را همیشه تمیز نمایید.