چگونه با نوجوانان رفتار کنیم تا در دام اعتیاد نیوفتند؟

شبکه بین‌المللی قاچاق مواد مخدر و سوادگران مرگ بی شرمانه دام اعتیاد را در همه جا می‌گسترانند که ایران نیز از این موضوع مستثنی نیست، برای آن ها که به دنبال سودهای کلان و راحت هستند، پیر و جوان زن و مرد تفاوتی ندارد اما از بین اقشار مختلف نسل جوان بهترین گزینه بوده و دام‌های خود را برای آن ها می‌گسترانند.

۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر معتاد در کشور وجود دارد که معادل پنج درصد جمعیت کشور است، جوانان سالم ۱۵ تا ۲۰ ساله‌ای که برای کسب تجربه و یا در اثر معاشرت با دوستان نامناسب و یا معتادان به استفاده از مواد مخدر پرداخته‌اند، بیشترین طیف افراد معتاد را از نظر مبنا تشکیل می دهند، این گروه به علت نداشتن پشتوانه خانوادگی و تربیت صحیح و از روی حس کنجکاوی و همچنین در اثر معاشرت با کسانی که آنها را به استفاده از داروی مخدر تشویق می‌کنند، برای اولین بار مواد مخدر را تجربه نموده و دچار اعتیاد به مواد مخدر می‌شوند.

متاسفانه بسیاری از جوانان به علت احساس درماندگی، ناکامی، عدم کفایت و همین طور برای رهایی از تنهایی و فشار روانی معتاد می‌شوند که رهایی ازاین نوع اعتیاد به سادگی میسر نیست، همچنین، تعداد زیادی از فرزندان طلاق به عنوان کسانی که از تربیت صحیحی برخوردار نیستند به شکل قابل توجهی مستعد گرفتار شدن در دام اعتیاد به مواد مخدر هستند.

برخی کارشناسان معتقدند، اختلال شخصیتی بیش از همه چیز فرد را در برابر اعتیاد آسیب‌پذیر می‌سازد، علاوه بر این، اعتیاد خود نیز اختلال های موجود را تشدید می‌کند و این دایره معیوب ادامه می‌یابد، شخص معتاد برای بدست آوردن ماده مخدر دست به اعمال خلاف قانون و اخلاق می‌زند و با آزاد شدن از قید و بندهای اخلاقی مرتکب جنایت نیز می‌شود.

به گفته آن‌ها، اگرچه پیشرفت های تکنولوژی در قرن بیستم سبب تحولات دائمی و نیز پیشرفت همه جانبه معیارهای زندگی از جمله بهداشت عمومی شده و در بهبود زندگی مردم موثر واقع شده اما در عین حال عوارضی چون ترس از تامین آینده و تشویش و اضطراب را نیز با خود به ارمغان آورده که در بسیاری از افراد منجر به پیدایش کشمکش های روانی شده است.

احمد راوندی روانپزشک در این زمینه به خبرنگار ایرنا می گوید: افرادی که برای گریز از تشویش، اضطراب و فشارهای روانی مواد مخدر و قرص‌های روانگردان را انتخاب می‌کنند کسانی هستند که از رو به رو شدن با واقعیات عاجز بوده، به علت احساس عدم کفایت، زندگی خود را از واقعیت جدا کرده و آن را بر پایه رویا بنا می‌کنند.

نقش خانواده در پیشگیری از اعتیاد فرزندان

وی ادامه می دهد: خانواده تاثیر عمیقی در رشد کودک دارد و شخصیت او را پی‌ریزی می‌کند، اگر محیط خانواده سالم باشد کودک مهر و محبت یاد میگیرد و دارای اعتماد به نفس و احساس مسوولیت می‌شود، بررسی ها نشان از آن دارد که اگر کودک مورد توجه خانواده واقع نشود و از خانواده طرد شود و یا باالعکس، اگر بیش از حد مورد توجه و حمایت واقع شود، آماده کجروی، ناسازگاری و تجاوز به حقوق دیگران خواهد شد.

راوندی اظهار می دارد: کودکانی که در محیط خانه پذیرفته نشده‌اند و با محرومیت عاطفی و فقدان مهر مادری روبرو بوده‌اند، محبت و عواطف دیگران را احساس نمی‌کنند و با ترک خانه و مدرسه و ناسازگاری با جامعه، رفتار خصمانه بروز می‌دهند، این افراد فاقد قدرت سازش می‌شوند و سرنوشت خوبی در انتظار آنان نیست.

وی می افزاید: حمایت بیش از اندازه و اغماض بیشاز حد  پدر و مادر نیز سبب می‌شود که کودک بسیار پر توقع و به اصطلاح لوس و نازپرورده بار آید و در نتیجه به تدریج در سازش با دیگران دچار اشکال شود، چنین فردی به‌عنوان یک موجود ضد اجتماعی طعمه خوبی برای قاچاقچیان مواد مخدر و جنایتکاران به شمار می‌آید.

این روانپزشک ادامه می دهد: برقراری رابطه صحیح پدر و مادر با کودک سبب می‌شود که رشد شخصیت فرزند سیر طبیعی داشته باشد و از انحراف و کجروی در امان بماند. عواقب خطرناک اعتیاد ایجاب می‌کند که والدین از لحظه تولد، فرزند را موجودی قلمداد کند که به سرعت یاد می‌گیرد و رشد شخصیت وی منوط به برقراری رابطه صحیح بین همه اعضای خانواده است.

وی اضافه می کند: مراقبت مادر و ایجاد رابطه عاطفی او با فرزند به شکلی که به حس استقلال طلبی فرزند لطمه نخورد و همچنین رفتار خردمندانه و همراه با مهربانی پدر به رشد و متعادل شدن شخصیت کودک کمک بسیار زیادی می‌کند، این روش تربیتی حتی در صورت بروز اعتیاد در دوره بلوغ، درمان را آسان می‌سازد و فرزند امکان بازگشت به زندگی سالم را مجددا به دست می آورد.

راوندی تصریح کرد: آلودگی و آسیب پذیر کردن دندان ها، ملتهب ساختن مخاط دهان، نقصان ترشحات غدد بزاقی، ضعف قوای جسمانی و کاهش شدید وزن بدن، عقیم کردن مردان و نازایی زنان، تخفیف تمایلات جنسی، اخلال در کار دستگاه عصبی در صورت تداوم مصرف، تنبلی کبد، ابتلا به یرقان و اثرات ناگوار بر دستگاه گوارش، ورم کلیه ها و اشکال در دفع ادرار توام با درد، التهاب مزمن تارهای صوتی، احتمال ابتلا به بیماری های برونشیت مزمن، آسم، سل و تپش قلب، تنگی نفس و دوران سر، خشکی پوست، شکنندگی ناخن ها، خطر ابتلا به انواع سرطان و سکته قلبی و ناشناخته ماندن بیماری های خطرناک به دلیل کاهش احساس درد از عوارض مصرف انواع مواد مخدر است.

وی می گوید: بر هم خوردن تعادل روانی، عدم توجه به اصول و مقررات جامعه، ضعف اراده، از بین رفتن احساس مسوولیت، ایجاد احساسات خصومت زا، بیقراری، عصیانگری، اضطراب دائم و احساس بی کفایتی و تنهایی، اختلال در خواب، بروز انواع بیماری ها و اختلالات روانی از عوارض مصرف مواد مخدر است.

راوندی تصریح می کند: عدم احساس مسوولیت نسبت به خانواده و جامعه، سطحی و تصنعی شدن روابط اجتماعی و دوری از پیوندهای مستحکم عاطفی، گسترش جرم و جنایت، نشر بیماری های واگیر و خطرناک مثل ایدز و هپاتیت، محروم شدن نسل آینده از تربیت صحیح و ایجاد مشاغل کاذب از دیگر عواقب مواد مخدر است.

وی خاطرنشان می کند: یکی از راهکارهای موثر در پیشگیری از اعتیاد، افزایش آگاهی خانواده ها است، زیرا یکی از علل اصلی اعتیاد و روی آوری به مواد مخدر، گسستگی خانواده و نظارت نداشتن این نهاد بر افراد است، والدین باید بدانند که فرزندشان هر اندازه مطمئن و صالح باشد، باز به اقتضای سن خویش و کنجکاوی، ناشی از بی تجربه بودن، ممکن است به انحراف کشیده شود، این امر در پسران بیش تر صادق است؛ زیرا از آزادی اجتماعی و خانوادگی بیش تری برخوردارند. والدین باید بکوشند به طور منطقی، فرزندان خود را با آموزه های اصیل و راه گشای آیین اسلام آشنا سازند. وظیفه دیگر خانواده، فراهم آوردن وسایل و زمینه های سرگرمی و فعالیت های سالم برای فرزندان است.

مهران سجادی روانپزشک دیگری نیز در این زمینه می گوید: با مصرف انواع مواد مخدر و یا مواد روانگردان دود حاصل از مصرف مواد وارد دستگاه جریان خون شده و به سرعت به سیستم دستگاه عصبی و مغز وارد می شود و با وارد شدن اثرات مواد بر این دستگاه ها فرد حالتهای نشئگی، لذت، سرخوشی و آرامش را احساس می کند.

وی می افزاید: مصرف مواد مخدر در طولانی مدت سبب اختلالات ذهنی، انزوا و گوشه گیری، افسردگی شدید، سوء ظن، شک و بدبینی، پرخاشگری، ترس، کاهش وزن، از دست دادن انگیزه، عدم تمایل به انجام فعالیت های روزمره، عدم توانایی و قدرت در گرفتن تصمیم های مهم و حیاتی، رفتارهای پارانویا، اختلالات رفتاری، توهمات بصری و بیشمار مشکلات دیگر می شود که فرد را در برابر اعتیاد در جامعه آسیب پذیر می کند. به مرور زمان فرد درک واقعی از شرایط جسمی و روحی روانی خود پیدا کرده و ترس از طرد شدن تمام ذهنش را درگیر می کند.

این روانپزشک تصریح می کند: فرد مصرف کننده مواد مخدر برای رفع نیاز خود و بدست آوردن مواد حتی دست به اقدامات غیر قانونی چون اخاذی، دزدی، تهدید دیگران به آسیب و یا حتی تجاوز و قتل نیز می گردند بی آنکه آگاهی کامل بر شرایط داشته و قدرت تسلط بر شرایط را داشته باشند.

وی می گوید: افرادی که قبل از روی آوردن به مصرف انواع مواد مخدر یا روانگردان دارای سابقه بیماری های روانی خفیف مانند اضطراب شدید، ترس مزمن، بی اراده بودن، ناتوانی در تصمیم گیری، اختلالات خلقی و روانی بوده، گرایش بیشتری به مصرف مواد دارند و این افراد با مصرف مواد سبب تشدید این حالات می شوند و علاوه بر بیماری روانی، اعتیاد را نیز بر مشکلات خود اضافه می کنند.

سجادی اضافه می کند: بیمار مبتلا به اعتیاد در صورت محرومیت مواد مخدر متحمل عارضه های خماری نیز می شود که از دیگر مشکلات ایجاد شده روانی در این افراد به شمار می رود. اسپاسم های عضلانی، تعریق شبانه، بی خوابی یا کابوس، تهوع و استفراغ، اختلالات تنفسی، بیقراری، اضطراب، افسردگی، خستگی مفرط و توهم از جمله موارد علائم خماری بوده که بسته به هر فرد و نوع مصرف مواد و مدت زمان مصرفی وی متفاوت است.

وی تاکید می کند: فرد مبتلا به اعتیاد به دلیل شرایط جسمی و روانی که پیدا می کند، ظاهر این افراد چشمان قرمز، اختلالات پوستی، تیک عصبی عضلانی، لب های متورم و کبود است و کمتر در محیط های خانوادگی شرکت می کنند و تمام فکر و سرمایه خود را صرفاً جهت تامین مواد معطوف می دارند. بتدریج مشکلات مالی در زندگی فرد  آشکار شده و بلای خانمان سوزی به پا می کند.

سجادی تاکید می کند: مبارزه اجتماعی با مواد مخدر و اینکه همه مردم باید با همکاری نهادهای مختلف بتوانند این بلای خانماسوز را به گوش کودکان، نوجوانان و جوانان برسانند، ضروری است و باید آگاهی و اطلاع رسانی مستمر در این زمینه ادامه دار باشد.

منبع:ایرنا