تاثیر طالبان بر قیمت دلار در ایران

قیمت دلار در بازار ارز ایران به مرز ۲۶ هزار تومان نزدیک شده، این در حالی است که در آخرین روز خرداد ماه ۱۴۰۰ نرخ دلار در بازار آزاد ۲۳ هزار و ۹۰۰ تومان گزارش شد و در ساعات پایانی همین روز نرخ آن به ۲۳ هزار و ۷۰۰ تومان رسیده بود و حتی پس از آن هم اعلام نتایج ریاست‌جمهوری ایران تاثیر محسوسی روی نرخ دلار نداشت با این حال از یک‌سو نامشخص بودن سیاست‌های وین و از سوی دیگر عدم اعلام برنامه‌های اقتصادی ریاست‌جمهوری منتخب باعث تردیدهایی در این بازار شده است که باید در کنار عوامل مختلف تاثیرگذار بر قیمت‌ها از نگرانی از سوی ویروس مهلک جهش یافته کرونا که دلتا نامیده شده و احتمال جهش‌های بعدی آن احتمالا  بتا و دتا و... ناآرامی‌ها در افغانستان را نیز نام برد. از یک ماه پیش و به دنبال این ناآرامی‌ها در افغانستان مرزهای ایران و این کشور بسته شد و تبادل کالا با این کشور را دچار مشکل کرد به گونه‌ای که تجارت با افغانستان در این مدت در برخی مرزها یا به سختی صورت می‌گیرد یا انجام نمی‌شود

هر چند مسوولان گمرک ایران اعلام می‌کنند که با وجود تمام مشکلاتی که در این مدت ایجاد شده، همچنان تجارت با افغانستان ادامه دارد و از وضعیت نسبتا خوبی هم برخوردار است، اما همچنان مرز میلک در افغانستان بسته است و امکان تبادل کالا در این روزها وجود ندارد ضمن آنکه طالبان هم مدعی شده‌ که حمله به ولایت فراه را در نزدیکی مرزهای با ایران آغاز کرده‌ و هم‌اکنون درگیری‌ها میان طالبان و نیروهای امنیتی در نواحی مختلف شهر فراه ادامه دارد.

سیگنال طالبان برای بازار ارز ایران

در این میان کارشناسان اقتصادی معتقدند مهم‌ترین دلیلی که باعث شتاب در قیمت دلار شده نگرانی فعالان بازار ارز از پیشروی طالبان در افغانستان است. تصور معامله‌گران این است که حضور طالبان ارتباط تجاری و ارزی ایران با افغانستان را مختل می‌کند و روی قیمت اسکناس دلار در ایران اثر می‌گذارد. محمود جام‌ساز، کارشناس مسائل اقتصادی معتقد است: نوسانات نرخ ارز تابع عوامل بی‌شماری است که گاهی از کنترل بانک مرکزی نیز خارج می‌شود، اساسا رابطه علی بین کاهش ارزش پول ملی و افزایش نرخ ارز از جانب پول ملی است اما در بسیاری از موارد ارز تابع مسائل غیرعلی و منطقه‌ای هم قرار می‌گیرد.

او در این باره به «اعتماد» گفت: توقف مذاکرات برجام باعث شد این امر تا مقدار زیادی روی نرخ ارز تاثیرگذار باشد و اینکه این تاخیر در توافقات اثر روانی بر بازار داشت را نمی‌توان نادیده گرفت به گونه‌ای که نرخ ارز از ۲۵ هزار و ۵۰۰ تومان هم بالاتر رفته است.

کاهش ورود ارز از افغانستان

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه معلوم نیست که توافقات وین درنهایت انجام خواهد شد یا خیر، گفت: موضوع دیگری که ذهن‌ها را درگیر کرده تصرف چند ایالت در افغانستان از سوی طالبان است که باعث نااطمینانی در منطقه شده و بی‌ثباتی در افغانستان ممکن است روند تجارت ایران با این بازار بزرگ صادراتی را تحت تاثیر قرار دهد و ورود ارز به کشور را کاهش دهد و در نتیجه به صورت غیرمستقیم بازار ارز در ایران را تحت تاثیر قرار دهد.

جام‌ساز تصریح کرد: افغانستان یکی از کشورهایی است که با ایران مراودات تجاری دارد و در سال‌های اخیر معمولا یکی از پنج کشور اصلی مقصد کالاهای صادراتی ایران بوده و حضور طالبان در افغانستان باعث کاهش این تجارت شده است و در گذشته نیز گاهی قیمت دلار در ایران با نرخ دلار در هرات و دوبی مورد ارزیابی قرار می‌گرفت. او ادامه داد: به‌رغم نشستی که با حضور ظریف و نمایندگان دولت افغانستان و طالبان با هدف مصالحه طرفین چندی پیش در تهران صورت گرفت، طالبان از مواضع دگماتیسمی خود کوتاه نیامد و جنگ دیرینه را از نو آغاز کرد . شگفت آنکه طالبان که سالیان درازی است از آنان به عنوان نیروهای بسیار تندرو، واپسگرا و تروریست یاد می‌شود توسط برخی مقامات جمهوری اسلامی بخشی از ملت افغانستان صاحب حق تلقی شده و مورد حمایت ضمنی قرار می‌گیرد که پیامد آن مخالفت‌های شدید بین‌المللی بوده است‌.

در حال حاضر تسلط طالبان در شهرهای افغانستان باعث کند شدن روند تجارت ایران با این کشور شده است و باتوجه به جنگ در افغانستان و پیشروی طالبان و گسترش دامنه آن در این کشور تا مناطق شرقی ایران افزایش نرخ ارز را به دنبال داشته که هر روز هم که می‌گذرد این نرخ بالاتر می‌رود.گفتنی است که تعداد زیادی افغان به همراه سربازان دولت افغانستان از مرز بلوچستان به ایران پناه آورده و پدیده پناهجویان دوباره در حال شکل‌گیری است که معضلات خاص خود را در پی دارد.

در صورتی که توافقی در ادامه گفت‌وگوهای برجامی حاصل نشود، ایران در انزوای سیاسی و اقتصادی تنگ‌تری قرار می‌گیرد. جام‌ساز گفت: ثبات سیاسی در ایران، ثبات اقتصادی را به دنبال دارد و این ثبات اقتصادی ثبات قیمت‌ها را در پی خواهد داشت که منجر به ثبات ارزش پول ملی می‌شود و در صورتی که توافقی حاصل نشود و ایران در انزوای سیاسی و اقتصادی قرار گیرد روز به روز بیکاری رشد کرده و ارزش پول ملی‌اش تضعیف خواهد شد.

او افزود: امروز شاهد آنیم که شیوع دور پنجم کرونا آغاز شده و تاکنون جان میلیون‌ها ایرانی به خطر افتاده است به گونه‌ای که رسانه‌ها مرگ روزانه افزون بر۵۰۰ نفر را اعلام می‌کنند. کمبود واکسن، کیت و دستکش و تجهیزات آزمایشگاهی و بیمارستانی و ناتوانی دولت از حمایت و صیانت جان مردم، سیاست ایمنی گله‌ای که مفهوم دیگرش مرگ گله‌ای‌ است را تداعی می‌کند، به هر حال تصور می‌شود دولت نه تنها قادر به تامین هزینه‌ها و خسارات اقتصادی ناشی از آن نخواهد بود، بلکه با کاسته شدن از درآمدهای ارزی و ریالی در تامین سایر هزینه‌ها نیز با چالش جدی روبه‌رو است که با انتخاب سهل‌ترین راه یعنی اخذ وام از بانک مرکزی از طریق نشر اسکناس کسری‌های خود را پوشش می‌دهد که به قیمت افزایش پایه پولی و به تبع آن حجم نقدینگی و خلق پول توسط بانک‌ها و تورم منتج می‌شود که نهایتا  فشار طاقت‌فرسای آن بر دوش کثیری از آحاد آسیب دیده و فقیر و بخش عظیمی از طبقه متوسط جامعه تحمیل می‌شود. بدیهی است تورم همزاد کاهش ارزش پول ملی و افزایش بهای ارزهای معتبر خارجی است.

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه نباید در انتظار کاهش نرخ ارز بود، افزود: با توجه به نابسامانی و ناپایداری اقتصادی و بی‌ثباتی قیمت‌ها و شرایط جنگ در شرق ایران و عدم حل مشکلات با غرب که نتایج این مذاکرات مشخص نیست، روند افزایشی نرخ ارز به سبب انتظارات تورمی و پیش‌بینی نا‌پذیری آینده و ناتوانی دولت در کنترل آن دور از انتظار نیست.  گفتنی است در سال گذشته سهم افغانستان از کل صادرات ایران حدود ۸درصد بوده که باتوجه به کاهش شدید درآمدهای نفتی، سهم اینچنینی در درآمدهای غیرنفتی به نظر می‌رسد برای بازار ارز ایران اهمیت قابل‌توجهی داشته باشد.

از کل ۳۴ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی ایران در سال گذشته بیش از سه میلیارد دلار سهم افغانستان بوده و از کل واردات در افغانستان ۴۴درصد سهم ایران است و برآوردها حاکی از آن است که در صورت تداوم ناآرامی‌ها در افغانستان و توقف صادرات ایران به این کشور، شوکی حدود ۸درصد به صادرات غیرنفتی ایران وارد خواهد شد که می‌تواند تاثیر قابل‌توجهی بر قیمت دلار بگذارد.