آشنایی کامل با حق و حقوق زن بعد از فوت شوهر

ایجاد یک رابطه زوجیت علاوه بر ایجاد تعهدات اخلاقی و عاطفی برای هریک از طرفین تعهدات قانونی را نیز به وجود می آورد. که این تعهدات هم به صورت مالی و هم غیر مالی است.حال با توجه به دغدغه های مالی و نظر بر اینکه امور مالی بیشتر مورد توجه قرار میگیرد لازم است به تعهدات مالی پرداخته شود.این تعهدات به محض ایجاد رابطه زوجیت (از روز عقد نه روز عروسی) برای مرد به وجود می آید و حتی برخلاف تصور عامه ی مردم پس از فوت مرد هم ساقط نمی شود در این مقاله از مجله دلگرم بیشتر به این موضوع پرداخته می شود.

با این حال پرسش مهمی که ممکن است ایجاد شود آن است که در صورتی که مردی فوت کند تکلیف حقوق مالی زن به چه صورت خواهد بود و آیا بعد از مرگ همسر باز هم زن می تواند از حقوق قانونی خود از جمله مهریه ، نفقه ، اجرت المثل و غیره برخوردار شود ؟علاوه بر این در این مقاله قصد داریم به بررسی این سوال بپردازیم که  حقوق زن بعد از فوت شوهر شامل چه مواردی است؟  برای پاسخ دادن به سوال فوق ، به ترتیب موضوعاتی همچون سهم الارث زن بعد از فوت شوهر ، جهیزیه زن بعد از فوت شوهر ، مهریه زن بعد از فوت شوهر ، نفقه زن بعد از فوت شوهر و اجرت المثل زن بعد از فوت شوهر را مورد بررسی قرار خواهیم داد .

حقوق زن بعد از فوت شوهر شامل چه مواردی می شود ؟

1. سهم الارث زن بعد از فوت شوهر

در پاسخ به این سوال که حقوق زن بعد از فوت شوهر   شامل چه مواردی است، می توان به سهم زن از ارث شوهر اشاره نمود که تکلیف آن در قانون مدنی مشخص شده است . بر اساس قانون مدنی هر یک از زن یا شوهر که در حین فوت دیگری زنده باشند و در عقد دائم دیگری بوده باشند می توانند از متوفی ارث ببرند .بنابراین سهم الارث زن بعد از فوت شوهر اختصاص به ازدواج دائم دارد و در عقد موقت زن حق مطالبه ارث ندارد .

با این حال گاهی مرد در طول مدت عده طلاق رجعی فوت کرده است که در این صورت ، چون زن مطلقه رجعیه در حکم همسر است ،باز هم در طول عده طلاق رجعی زن حق دریافت ارث دارد . مطالبه سهم الارث زن بعد از فوت شوهر از طریق ارائه دادخواست مطالبه ارث انجام می شود .لازم به ذکر است که بر اساس قانون مدنی سهم الارث زن بعد از مرگ همسر در صورتی که مرد فرزند دارد و در صورتی که مرد فرزندی ندارد تفاوت دارد و در واقع سهم الارث زن بعد از فوت شوهر که فرزندی ندارد ، بیشتر است .

بر اساس قانون مدنی در صورتی که مردی فرزند داشته باشد و فوت کند ، زن او حق مطالبه سهم الارث به میزان یک هشتم از اموال منقول و قیمت اموال غیر منقول وی را خواهد داشتولی در صورتی که شوهر فوت شده فرزندی نداشته باشد سهم الارث زوجه میزان یک چهارم از اموال منقول و قیمت اموال غیر منقول شوهر می باشد .البته اگر مردی فوت کرده باشد و دارای دو یا چند همسر دائمی باشد ، سهم الارث دو زن از شوهر به طور مساوی میان آنها تقسیم می شود ؛به این معنا که اگر مرد فرزند داشته باشد یک هشتم و اگر فرزندی نداشته باشد ، یک چهارم اموال منقول و قیمت اموال غیر منقول وی به طور مساوی میان همسران دائم وی تقسیم می شود .

2. جهیزیه زن بعد از فوت شوهر

در بسیاری از نقاط کشور مرسوم است که خانم ها موقع ازدواج وسایلی را با خود به منزل شوهر می برند که جزو جهیزیه زن بوده و در واقع مالکیت آنها با خود زن می باشد ؛چرا که بر اساس قانون زن هیچ گونه تکلیفی بابت فراهم نمودن اسباب زندگی نداشته و در واقع از باب تعاون و همکاری با شوهر این وسایل را فراهم می کند .بنابراین به دلیل اینکه مالکیت جهزیه به زن تعلق دارد ، بر اساس قانون استرداد جهیزیه هر زمان که بخواهد می تواند نسبت به استرداد جهیزیه خود یا حتی فروش آن اقدام نماید ؛ چه زمانی که به علت طلاق قصد استرداد جهیزیه داشته باشد و چه بعد از مرگ همسر .

البته لازم به ذکر است که اگر در خصوص جهیزیه زن بعد از فوت شوهر اختلافی ایجاد شود ، زن باید دادخواست استرداد جهیزیه ارائه نماید و مالکیت خود بر جهیزیه را به اثبات برساند ؛مثل زمانی که ورثه شوهر متوفی ادعا می کنند که اموال شوهر ، جزء جهیزیه و متعلق به زن نیست و خود شوهر این وسایل را خریداری نموده است . در چنین شرایطی زن باید با داشتن سیاهه جهیزیه اقدام به استرداد آن نماید .

3. مهریه زن بعد از فوت شوهر

یکی از موارد  حقوق زن بعد از فوت شوهر  مهریه زن می باشد که حین عقد ازدواج تعیین شده است و مرد به صورت رسمی و قانونی این تعهد را پذیرفته است که مبلغی را تحت عنوان مهریه یا صداق به همسر خود بپردازد .بسیاری از افراد تصور می کنند که حق مهریه زن بعد از مرگ شوهر از بین می رود و چون متوفی دیگر قادر به پرداخت مهریه همسر خود نیست ، زن نیز حق مطالبه مهریه بعد از فوت شوهر را ندارد .در حالی که چنین تصوری صحیح نیست ؛ چرا که زن همان لحظه عقد (چه دائم و چه موقت) مالک اموالی شده است که شوهر مهریه وی کرده است و شوهر نیز متعهد پرداخت مهریه به زن بوده و حتی در صورت فوت شوهر ، کماکان این دین به عهده وی قرار داشته و مانند سایر بدهکاری های متوفی باید پرداخت شود ؛ مگر اینکه زن مهریه خود را ببخشد .

مهریه همسر دوم در صورت ازدواج مجدد مرد نیز به قوت خود باقی است و بعد از مرگ شوهر از بین نمی رود بر این اساس ، مهریه زن بعد از فوت شوهر از ترکه یا ارثیه به جای مانده از وی قابل مطالبه و پرداخت است و زن برای مطالبه مهریه بعد از فوت شوهر ، باید به طرفیت ورثه مرد دادخواست مطالبه مهریه بدهد و تا اندازه ای که ترکه مرد کفاف بدهد می تواند مهریه خود را از آن مطالبه کند . حتی اگر مالی برای سایر ورثه باقی نماند ؛ چون مهریه زن جزء دیون و بدهی های ممتاز تلقی می شود .گفتنی است که مهریه زن غیر از سهم الارث زن بعد از فوت شوهر است و امکان مطالبه همزمان هر دو با هم نیز وجود دارد .

طریقه مطالبه مهریه و جهیزیه بعد فوت مرد

برای مطالبه مهریه خانم می بایست اقدام به طرح دادخواستی با عنوان تقسیم ترکه جهت وصول مهریه و استرداد جهیزیه علیه همگی وراث مرد مطرح نماید.همچنین کپی برابر با اصل شده عقدنامه، لیست اموال یا فاکتور خرید به عنوان دلایل اثبات دعوا محسوب شده که می بایست ضمیمه دادخواست شود.همچنین خانم می تواند از طریق دفترخانه محل عقد ازدواج و تشکیل پرونده اجرای ثبت و اخطار به وراث مهریه را به اجرا گذارد.

لازم به ذکر است با توجه به فوت مرد برای طرح دعاوی مربوط به وصول مهریه گواهی انحصار وراثت لازم می باشد. و اگر انحصار وراثت هنوز صورت نگرفته باشد؛ خانم مطابق با قانون می تواند دادخواست الزام وراث مرد را به انحصار وراثت بخواهد.اگر مهریه تعیین شده به صورت وجه رایج باشد لازم است که مطابق تورم و به نرخ و شاخص بانک مرکزی ارزیابی شود. که با مراجعه به سایت قوه قضاییه به راحتی محاسبه می شود.اگر مرد فوت کرده باشد و خانم چند سال بعد از فوت شوهر خواسته باشد مهریه ای که وجه رایج است را وصول کند،در این صورت مهریه تا تاریخ فوت مرد به نرخ روز لحاظ می شود.

4. نفقه زن بعد از فوت شوهر

یکی دیگر از موارد حقوق مالی زن بعد از فوت شوهر نفقه زن می باشد . شاید این سوال مطرح شود که آیا زن بعد از مرگ شوهر هم حق نفقه دارد ؟ پاسخ به این سوال مثبت است ؛ با این توضیح که دریافت نفقه بعد از فوت شوهر در قانون مدنی ، در دو مورد خاص پیش بینی شده است .نخست اینکه زمانی که شوهر فوت می کند ، علی القاعده زن موظف است به مدت چهار ماه و ده روز عده وفات شوهر نگه دارد و در طول این مدت نمی تواند با مرد دیگری ازدواج نماید .

به همین دلیل در طول مدت عده وفات شوهر برای اینکه زن با مشکل مالی مواجه نشود می تواند در طول مدت عده از اموال به جای مانده از شوهر یا ارثیه وی نفقه خود را مطالبه نماید ولی پس از اتمام عده ، حق مطالبه نفقه زن بعد از فوت مرد به اتمام می رسد .علاوه بر این در صورتی که مرد در طول مدت حیات خود بنا به دلایلی نفقه زن خود را با وجود تمکین وی نپرداخته باشد و سپس فوت کند ، باز هم زن می تواند اقدام به مطالبه نفقه بعد از فوت شوهر نماید .چرا که پرداخت نفقه زن در صورت تمکین ، تکلیف و تعهدی قانونی است که به عهده مرد قرار داشته است و چون این تکلیف را انجام نداده ، زن می تواند با ارائه دادخواست نفقه ایام گذشته خود را نیز از اموال همسر متوفی مطالبه نماید .

5. اجرت المثل زن بعد از فوت شوهر

در قسمت های قبل به توضیح این سوال که حقوق زن بعد از فوت شوهر شامل چه مواردی است پرداخته شد و برخی از مهم ترین حقوق مادی زن بعد از مرگ همسر را بررسی نمودیم که البته امکان مطالبه همزمان تمامی حقوق مالی زن بعد از فوت شوهر وجود دارد ؛اما علاوه بر موارد مذکور ، با استناد به قانون می توان حق مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت را نیز به آن افزود .در صورتی که زن کارهایی را که شرعا به عهده وی نبوده مثل آشپزی یا نظافت منزل را به دستور شوهر انجام داده و قصد تبرع یا نیکوکاری هم نداشته باشد و این موضوع برای دادگاه اثبات شود ، زن می تواند اجرت المثل ایام زناشویی خود را مطالبه کند .

بنابراین فوت یا حیات شوهر در خصوص مطالبه اجرت المثل زن تاثیر گذار نبوده و زن می تواند همچون نفقه ، مهریه یا سهم الارث خود نسبت به مطالبه اجرت المثل ایام زندگی مشترک بعد از مرگ همسر نیز اقدام نماید .

لازم به ذکر است که دادگاه تنها در صورتی حکم به پرداخت اجرت المثل زن بعد از فوت شوهر صادر می کند که زن بتواند شرایط مطالبه اجرت المثل را در دادگاه اثبات کند که با توجه به فوت مرد ، ممکن است اندکی دشوار باشد .پس از آن ، با در نظر گرفتن مبلغ اجرت المثل به ازای هر سال و ضرب کردن آن مبلغ در مدت سالیان زندگی مشترک ، مبلغ اجرت المثل زن مشخص خواهد شد .