نخستین خورشیدگرفتگی که در تاریخ بشر ثبت شده به تاریخ ۱۱ اکتبر سال ۲۱۳۴ پیش از میلاد توسط دو ستارهشناس چینی انجام شدهاست. البته آنها موفق به پیشبینی آن نشده بودند.امروزه جنبه علمی خورشیدگرفتگی پدیده به خوبی شناخته شدهاست و به همین خاطر به غیر از تماشای زیبایی ظاهری آن، استفادههای علمی هم از این پدیده صورت میپذیرد.در زمان خورشیدگرفتگی و به خصوص در خورشیدگرفتگی کلی، امکان انجام بررسیهای علمی خاصی روی بعضی از مسائل علمی فراهم میشود که در مواقع دیگر عملاً غیرممکن است و همین مطلب ارزش علمی این پدیده را بالا میبرد.
خورشید گرفتگی جزئی و به صورت حلقوی صبح امروز در کشورمان رخ میدهد و در نقاط مختلف قابل رؤیت است.
این پدیده نجومی از حدود ساعت ۸:۵۰ دقیقه صبح روز یکشنبه آغاز میشود، در حدود ساعت ۱۰:۱۰ و تا ۱۰:۳۰ دقیقه به اوج خود میرسد و حدود ساعت ۱۱:۳۰ دقیقه تا ۱۲ ظهر به پایان خواهد رسید.
علی ابراهیمی سراجی، کارشناس نجوم در این خصوص به میزان گفت: در کل ۴ نوع خورشید گرفتگی کلی، جزئی، حلقوی و مرکب داریم که به طور متوسط گرفت کلی هر ۳۶۰ سال یکبار در یک نقطه رخ میدهد.پ
وی افزود: در کسوف ۱ تیر ۱۳۹۹ نوار گرفتگی حلقوی از روی دریای عمان و نزدیک به ساحل ایران عبور میکند و شاهد کسوف جزئی عمیق در جنوب شرقی ایران خواهیم بود.
کارشناس نجوم با اشاره به بهترین مکان رصدی خورشید گرفتگی حلقوی در ایران گفت: استانهای سمت جنوب شرقی کشور همچون سیستان و بلوچستان بیشتر و بهتر میتوانند شاهد گرفت یکم تیرماه باشند و قدر گرفتگی در این استانها بیشتر است یعنی خورشید گرفتگی طولانیتری را میتوانند رصد کنند.
زمان رصد خورشید گرفتگی در تهران
وی با اشاره به ساعت رصد خورشید گرفتگی یکم تیرماه گفت: این خورشید گرفتگی در تهران در ساعت ۰۹:۰۴:۳۶ شروع میشود و در ساعت ۱۰:۱۶:۴۰ به اوج رسیده و در ساعت ۱۱:۳۸:۰۱ به پایان میرسد. قدر پوشیدگی در تهران ۵۸.۲ درصد است و زمان کمتری در تهران نسبت به جنوب کشور قابل رصد است.
وی با تاکید براینکه مشخصههای خورشید گرفتگی جزئی یکم تیرماه در استانها و نقشه این رویداد در کل کشور را بدست آوردیم، گفت: در این نقشه و جدول زمان، مکان و … جزئیات این خورشید گرفتگی حلقوی را مشخص کرده ایم.
طبق نظر رهبر معظم انقلاب و اغلب مراجع خواندن نماز آیات هنگام وقوع خورشید گرفتگی در شهر یا روستای محل حضور فرد واجب است حتی اگر آن را رؤیت نکرده باشد.
رهبر معظم انقلاب در این خصوص میفرمایند: یکی از سببهای وجوب نماز آیات، خورشید گرفتگی است، اگرچه جزئی باشد.
مکلف میتواند از زمان شروع گرفتگی خورشید، نماز آیات را بخواند و بنابر احتیاط واجب، باید به قدری تأخیر نیاندازد که شروع به بازشدن کند، و اگر از آن وقت تا قبل از باز شدن کامل به تأخیر انداخت باید نماز را بدون نیت ادا و قضا بخواند.
کیفیت خواندن نماز آیات
نماز آیات دو رکعت است و هر رکعت ۵ رکوع دارد و به چند صورت خوانده میشود.
صورت اوّل: بعد از نیت و تکبیرةالاحرام، حمد و سوره خوانده شود و به رکوع برود، سپس سر از رکوع برداشته و دوباره حمد و سوره را بخواند و به رکوع رود، و باز سر از رکوع بردارد، و حمد و سوره بخواند و به رکوع رود، و سپس سر از رکوع بردارد، و همینطور ادامه دهد، تا یک رکعت پنج رکوعی که قبل از هر رکوعی حمد و سوره خوانده است انجام دهد، سپس به سجده رفته و دو سجده نماید، و بعد برای رکعت دوم قیام کند، و مانند رکعت اول انجام دهد، و دو سجده را به جا آورد و بعد از آن تشهد بخواند و سلام دهد.
صورت دوّم: بعد از نیت و تکبیرةالاحرام، حمد و یک آیه (البته احتساب بسمالله به عنوان یک آیه، صحیح نیست) از سورهای را قرائت کرده و رکوع کند، سپس سر از رکوع بردارد، و آیه دیگری از آن سوره را بخواند و به رکوع رود، و بعد سر از رکوع برداشته و آیه دیگری از همان سوره را قرائت نماید، و همینطور تا رکوع پنجم ادامه دهد تا سورهای که پیش از هر رکوع، یک آیه از آن را قرائت کرده، قبل از رکوع آخر تمام شود. سپس رکوع پنجم را بهجا آورد و به سجده رود، و پس از اتمام دو سجده، برای رکعت دوم قیام نماید و حمد و آیهای از یک سوره را بخواند و به رکوع برود، و همینطور مانند رکعت اول ادامه دهد تا تشهد بخواند و سلام دهد. چنانچه بخواهد برای هر رکوعی به یک آیه از سورهای اکتفا کند، نباید سوره حمد را بیش از یک مرتبه در اول آن رکعت بخواند.
صورت سوم: یکی از رکعتها را به یکی از دو صورت، و رکعت دیگر را به نحو دیگر بهجا آورد.
صورت چهارم: سورهای که آیهای از آن را در قیام پیش از رکوع اوّل خوانده، در قیام پیش از رکوع دوم یا سوم یا چهارم تکمیل نماید، که در این صورت واجب است بعد از سر برداشتن از رکوع، سوره حمد را در قیام بعدی اعاده نموده و یک سوره یا آیهای از آن را اگر پیش از رکوع سوم یا چهارم است، قرائت کند، و در این صورت واجب است که آن سوره را تا قبل از رکوع پنجم به آخر برساند.
چند نکته درخصوص نماز آیات
۱. خواندن نماز آیات به جماعت اشکال ندارد، بلکه مستحب است.
۲. در تقسیم سوره، «بسم الله الرحمن الرحیم» آیه به حساب نمی آید.
۳. در تقسیم سوره، تقسیم یک آیه به دو بخش اشکال ندارد، برای مثال جمله «لم یلد» یک بخش و جمله «ولم یولد» بخش دیگر باشد، اشکال ندارد.