نجار: ۶۶ هزار سازه در تهران و البرز روی گسل هستند/ قوسیان: ضرورت ساماندهی نحوه توزیع کمک های امدادی در بحران

هشتمین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی در حوزه مدیریت بحران با موضوع «بازخوانی مدیریت بحران در  زلزله سال 1382 بم» همراه با بحث و گفتگو پیرامون قانون جدید مدیریت بحران کشور با حضور مهندس اسماعیل نجار رئیس سازمان مدیریت بحران کشور و دکتر محمدحسن قوسیان‌مقدم دبیرکل جمعیت هلال‌احمر توسط پژوهشکده سوانح طبیعی و کرسی یونسکو در مدیریت بلایای طبیعی ساعت 11 الی 13 برگزار شد.

مشروح این نشست به شرح ذیل می باشد:

رئیس سازمان مدیریت بحران کشور به بازخوانی مدیریت بحران در زلزله بم پرداخت و از قرارگیری ۱۲ هزار قطعه ساختمان روی گسل در تهران خبر داد.

اسماعیل نجار در نشست بازخوانی مدیریت بحران در زلزله بم که ظهر امروز در محل پژوهشکده سوانح طبیعی برگزار شد، گفت: یکی از ویژگی های زلزله بم درس آموزی آن و منجر شدن آن به ایجاد زیرساخت هایی بود که در کشور ایجاد شد. همانطور که مستحضرید پس از زلزله بم سازمان مدیریت بحران کشور تشکیل شد که امروز این سازمان با تغییر قانون به یک سازمان پویا و موثر در حین، قبل و بعد از بحران ها بدل شده است که البته با نگارش آئین نامه ها و اجرای آن به مرور این فرآیند بهتر نیز خواهد شد.

نجار با اشاره به شمار جانباختگان زلزله بم گفت: یکی از مشکلات در این زلزله همین بحث آمار بود. از ۲۰ هزار تا ۴۵ هزار کشته به عنوان جانباخته این زلزله اعلام شد در حالیکه جانباختگان زمین لرزه بم حدود ۳۴ هزار نفر بودند و بیش از ۲۰۰ هزار نفر نیز مجروح شدند.

وی با بیان اینکه امروز بم دوباره ساخته شده است، گفت: اما علاوه بر ساختمان هایی که در بم ساخته شد ما باید از آن زلزله درس بگیریم و زیرساخت ها و بنیان هایی را برای مقابله با این حادثه طبیعی به کار بندیم. متاسفانه همچنان نگاه جزئی و بخشی در هنگام بحران در مناطق زلزله زده وجود دارد که این یکی از نقاط ضعف است.

نجار ادامه داد: در زلزله بم نیز همین طور بود و ما با تعدد مراکز تصمیم گیری مواجه بودیم. البته شرایط در حال حاضر بسیار تغییر کرده و ما پیشرفت های بسیاری در شناسایی کانون وقوع، میزان خسارات و تجهیزات و نحوه امدادرسانی داشته ایم. خاطرم هست که در زلزله بم حتی تا ظهر روز بعد نیز کانون حادثه مشخص نبود و از جازموریان تا جیرفت به عنوان کانون های احتمالی حادثه اعلام شده بود.

وی کمبود منابع و امکانات و تجهیزات امدادی را از دیگر خلاء های آن موقع در کنار موازی کاری توصیف کرد و گفت: در آن زلزله ۳۴ هزار نفر جان خود را از دست دادند. حالا بماند که چند نفر در حین آواربرداری با لودر یا با بیل و کلنگ فوت شدند.

رئیس سازمان مدیریت بحران کشور با طرح این پرسش که چرا حتی یک ساختمان هم در زلزله بم سالم نماند، گفت: مگر آئین نامه ۲۸۰۰ بعد از زلزله رودبار تدوین و اجرایی نشد، یعنی از زلزله رودبار تا زلزله بم هیچ ساختمانی در آن منطقه ساخته نشد که این آئین نامه در آن اجرا شود. اگر ساختمانی ساخته شده و آئین نامه اجرا نشده است مقصر آن کیست و نظام مهندسی ما چه جوابی برای این سوال دارد؟ علاوه بر افکار عمومی در محضر عدل الهی چه جوابی باید به این موارد داده شود.

نجار افزود: در همین تهران ۱۲ هزار قطعه یعنی ۱۲ هزار سازه و نه واحد روی گسل ساخته شدند. در البرز بیش از ۵۴ هزار قطعه و در تبریز عدد بزرگی که مشابه همین اعداد است. چرا این اتفاق باید بیفتد؟ ما بعد از آنکه گسل ها را تدقیق کردیم به این موارد وحشتناک رسیدیم.

نجار با تاکید بر اینکه ایمنی و مدیریت بحران را باید از خودمان و در ابعاد کوچکتر آغاز کنیم، گفت: در یکی از اماکن مذهبی یک لوستر را به من نشان دادند و گفتند چندین تن وزن آن است. من پرسیدم که آیا این لوستر عظیم را بررسی کرده اید که در چه وضعیتی قرار دارد. گفتند چند سالی است که وضعیت آن بررسی نشده، همه ما از این موارد را دیده ام. اگر مثلا در یک مراسم عزاداری یا تجمع در این محل مذهبی خدایی ناکرده این لوستر سقوط کند، چه فاجعه ای رخ خواهد داد. چرا پیشگیری نمی کنید. در حادثه مسجد ارگ آن کشته شدگان و مصدومان و جان های عزیزی که از دست رفت فقط و فقط به خاطر جهت لولای در بود. این نکات را در این ابعاد ریز و جزئی باید مد نظر قرار دهیم.

وی در ادامه با تاکید بر اینکه باید تمام اجزا و بخش ها نیز به موارد ایمنی توجه کنند، گفت: اگر بیاییم کیفیت مصالح و تیرآهن را ارتقاء دهیم اما کارگرمان ماهر نباشد و جوش زدن میلگرد به تیرآهن را به درستی انجام ندهد باز هم دچار حادثه خواهیم شد. پس باید تمام اجزای ما هماهنگ با هم ارتقاء پیدا کند. در این زمینه رسانه ها نقش بسیار زیادی دارند و می توانند مطالبه گری کنند.

رئیس سازمان مدیریت بحران کشور به حضور مردم در صحنه حادثه در هنگام بحران ها نیز اشاره کرد و گفت: یکی از مشکلات ما همین حضور مردم است. ما این احساسات و نوع دوستی را قدر می دانیم و برایمان قابل تقدیر است، اما متاسفانه گاهی حضور مردم و ترافیک حضور آنان امدادرسانی را با مشکل مواجه می کند. کما اینکه در زلزله بم و حتی همین زلزله کرمانشاه ما در روزهای نخست با ترافیک های چند کیلومتری از حضور مردم مواجه بودیم و این موضوع روند امدادرسانی را نیز مختل کرده بود. اگر خدایی نکرده جانی در این ترافیک از دست برود چه کسی پاسخگو خواهد بود؟

وی با بیان اینکه لازم است حداقل در روزهای نخست حادثه اطراف محل وقوع زلزله و ... ممنوعیت تردد اعمال شده و تنها خودروهای امدادی و مجاز تردد کنند، گفت: حتی در حوادث دیگر نیز ما متاسفانه شاهد عدم همکاری مردم هستیم. در همین برفی که دو هفته گذشته نیمی از استان های ما را در بر گرفت. مدیریت بحران، راهداری و پلیس راه ما آمدند و گفتند جاده مسدود است. بعضی از رانندگان از بیراهه و راه های فرعی تلاش کردند به مقصد برسند. بعد هم که در برف دو متری گیر افتادند بلافاصله یک موبایل به دست گرفته و گفتند که چرا مدیریت بحران نیست، پلیس کجاست؟ راهداری کجاست؟ و فیلم آن در فضای مجازی منتشر شد. هیچ نپرسید که چرا این افراد به توصیه ها گوش نکردند. ما که هم هشدار دادیم و هم راه را بسته بودیم. خود آنها از یک جاده فرعی و بیراهه رفتند و مهمتر اینکه در همان جاده نیز در کمترین زمان ممکن به آنها امدادرسانی شد، اما هجمه ها علیه ما زیاد است.

رئیس سازمان مدیریت بحران کشور گفت: در مورد همین حادثه روی داده برای کوهنوردان از یک هفته پیش اعلام کردیم که شرایط مناسب نیست. آن وقت عده ای که خود را کوهنورد حرفه ای هم می دانند با ماموران درگیر شده و در دمای منفی ۲۰ درجه قصد صعود داشتند. نتیجه می شود همین حادثه تلخی که رخ داده و کام همه ما را تلخ کرده است. از مردم می خواهم که به هشدارها توجه کنند و رسانه ها نیز پای کار بیایند.

رئیس سازمان مدیریت بحران کشور با بیان اینکه یکی دیگر از کمک های رسانه به مدیریت بحران جلوگیری از بزرگنمایی اتفاقات است، گفت: ما در زلزله سرپل ذهاب چندین برابر نیاز، چادر توزیع کردیم. دو ساعت بعد همان چادر در میدان اصلی کرمانشاه به فروش می رسید. اما بعضی از رسانه ها را که می خواندیم زده بودند که چادر نیست. درخواست ما این است که به درستی مسائل مطرح شود.

رئیس سازمان مدیریت بحران کشور در پایان با بیان اینکه زلزله بم درس آموخته های بسیاری برای مدیریت بحران داشت، گفت: ما تلاش کردیم و موارد مغفول مانده را نیز احصا کردیم تا در قانون مدیریت بحران به آن بپردازیم.

در این نشست دبیر کل جمعیت هلال احمر نیز با اشاره به دستاوردهای امداد و نجات پس از زلزله بم اظهارداشت: همچنان مشکلاتی در سیستم توزیع کمک های امدادی وجود دارد.

دکتر محمدحسن قوسیان در نشست بازخوانی مدیریت بحران در زلزله بم که ظهر امروز در محل پژوهشکده سوانح طبیعی برگزار شد، گفت: در مقایسه با زلزله بم، امروز از نظر امکانات امدادی پیشرفت بسیاری داشته ایم. بطوریکه در اکثر استان های ما حداقل بیمارستان ۶۰ تخت خوابه صحرایی امکان دایر شدن دارد و ما حتی توان بین المللی مان نیز افزایش یافته، کما اینکه در انفجار رخ داده در لبنان جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران اولین کشوری بود که طی ۲۴ ساعت، اولین بیمارستان صحرایی را در منطقه برپا کرد.

وی با بیان اینکه در زلزله بم ساماندهی تیم های عملیاتی و امدادی یکی از معضلات بود، گفت: در آن زلزله ما ۶۹ قلم کالا و کمک امدادی را بین زلزله زدگان توزیع کردیم که این تعداد کالا بسیار زیاد بود اما ما با استفاده از آن تجربه ها پک ها و کالاهای اساسی را ایجاد کردیم. بطوریکه در حال حاضر در مدت زمان کمتر و با سرعت و کیفیت بهتری ۱۶ قلم کالای امدادی اصلی را به همراه بسته های ۷۲ ساعته و یک ماهه در بحران ها توزیع می کنیم. همچنین ساماندهی کمک های مردمی نیز انجام دادیم.

دبیرکل جمعیت هلال احمر تجهیز ناوگان امدادی و به خصوص امداد هوایی را از دیگر دستاوردها پس از زلزله بم برشمرد و گفت: وضعیت ناوگان امداد هوایی ما قابل مقایسه با آنچه که در آن ایام بود نیست. در بحث انبارهای امدادی و پایگاه های امدادرسانی نیز وضعیت خیلی خوبی داشتیم و رشد بالایی داشتیم.

قوسیان مقدم با بیان اینکه در زلزله بم بیش از ۲۵۰ روستا نیز تحت تاثیر قرار گرفته بود، گفت: آن زمان اهالی روستاها اطلاعات چندانی پیرامون زلزله و مقابله با آن نداشتند اما ما در سال های اخیر تصمیم گرفتیم تا خانه های هلال را که در واقع هر کدام یک جمعیت هلال احمر کوچک محسوب می شود در روستاها راه اندازی کنیم و در حال حاضر بیش از ۳۵۰۰ خانه هلال در سراسر کشور احداث شده که به واسطه این خانه ها می توان هم به روستاییان و ساکنان این محدوده ها آموزش های لازم را ارائه کرد و هم در هنگام حوادث و بحران ها گزارش دقیق تری از منطقه داشته باشیم.

وی با بیان اینکه ما در هنگام حوادث زلزله و سیل عمدتا با افرادی مواجه هستیم که فاقد کارت ملی و مدارک هویتی هستند، گفت: این یکی از معضلات ماست. چرا که در توزیع کمک ها دچار مشکل خواهیم شد. برای حل این موضوع از ظرفیت دفترچه ها استفاده کرده ایم اما همچنان جای کار وجود دارد و باید در این زمینه و برای ساماندهی کمک های امدادی فکری شود.

دبیرکل جمعیت هلال احمردر ادامه این پیشنهاد را نیز مطرح کرد که نیروهای امنیتی و انتظامی حداقل تا دو سه روز اول حادثه مانع ورود نیروها و خودروهای غیر تخصصی به محل شوند تا امدادگران بتوانند بدون ترافیک و فوت وقت امدادرسانی را انجام دهند.

وی بر ضرورت توجه به مانورها و هماهنگی ها تاکید کرد و گفت: باید در زمان غیر حادثه مانورهای مختلفی برگزار شود تا ببینیم میزان هماهنگی و سرعت واکنش دستگاه های مختلف چگونه است. جمعیت هلال احمر در همین راستا نیز تا کنون چندین مرتبه مانور ساعت صفر را برگزار کرده است.

دبیرکل جمعیت هلال احمربا اشاره به سطوح مختلف مدیریت بحران و مراحل، قبل، حین و پس از بحران نیز گفت: حالا که هیچ حادثه ای رخ نداده و در مرحله قبل از بحران هستیم. باید با استفاده از ظرفیت آئین نامه ها سطوح بحران مشخص شده و وظایف دستگاه ها پیگیری و روشن شود. باید میزان آسیب پذیری و شرایط شهرها و محلات ما در سراسر کشور نیز مشخص شود.

وی در پایان زلزله بم را تلخ و ناگوار توصیف کرد و در عین حال گفت: این حادثه تلخ به منزله یک دانشگاه نیز بود. امروز بسیاری از مدیران ما و نیروهای ما در بحران با استفاده از تجربیات آن زلزله اقدامات خود را انجام می دهند.

در این نشست رئیس مجمع جهانی ریسک داووس هم به گفت و گو پرداخت و تاکید کرد که برای مدیریت بحران باید از ظرفیت رویکردهای خلاقانه و مشارکتی بهره گرفت.

دکتر والتر جی آمان در نشست بازخوانی مدیریت بحران در زلزله بم که ظهر امروز در محل پژوهشکده سوانح طبیعی برگزار شد با بیان اینکه عمده فعالیت های مجمع جهانی ریسک داووس ایجاد پیوند نزدیک میان تمرین، ادراک، سیاست و تصمیم سازی در جستجو برای دستیابی به راه حل های پایدار است، گفت: ما این اهداف را از طریق فعالیت های مختلفی دنبال می کنیم تا بتوانیم راهبردهای مدیریت ریسک و ابزارها و شیوه های عملیاتی آن را اجرایی کنیم.

وی با بیان اینکه ما به دنبال کاهش آسیب پذیری وافزایش تاب آوری در برابر ریسک انواع مخاطرات و سوانح هستیم، گفت: امروزه و با توجه به شرایطی که در پی شیوع کووید19 به وجود آمده به همگان ثابت شده که مدیریت ریسک نیازمند رویکردی خلاقانه و مشارکتی است به همین دلیل نیز مجمع جهانی ریسک داووس کنفرانس های ایده پردازانه ای را ترتیب داده است تا ما بتوانیم از ظرفیت های موجود در درس گرفتن از تجربیات گذشته بهترین اقدام را در آینده داشته باشیم.

در این مراسم همچنین تفاهم نامه ای مشترک میان مجمع جهانی ریسک داووس و پژوهشکده سوانح طبیعی به امضاء رسید.