عصر طلایی والت دیزنی به پایان رسیده است؟

شکست فجیع تجاری «دنیای عجیب» تازه‌ترین انیمیشن رایانه‌ای کمپانی والت‌دیزنی در جدول گیشه نمایش سینماهای آمریکای شمالی و بقیه کشورهای دنیا،این شکست والت دیزنی تنها یک شکست معمولی و کوتاه‌مدت نیست. بنا بر ارزیابی تحلیلگران اقتصادی سینما، این یک شکست استراتژیک به معنی پایان دوران طلایی موفقیت‌های کلان فیلم‌های کارتونی والت دیزنی کمپانی قدیمی است. منتقدان سینمایی می‌گویند این شکست کمپانی والت دیزنی تاریخی زمانی اهمیت بسیار زیاد پیدا می‌کند که متوجه باشیم محصولات انیمیشنی والت دیزنی کمپانی برای دهه‌های متوالی موفق‌ترین فیلم‌های کارتونی تاریخ سینما بودند و معمولا هیچ‌یک از کمپانی‌های رقیب والت‌دیزنی در زمینه تولید انیمیشن و کسب موفقیت‌های مالی و انتقادی برای آنها، به گرد پای محصولات این کمپانی هم نمی‌رسیدند.

 شکست سنگین والت دیزنی در جدول گیشه نمایش

در تعطیلات سه روز آخر هفته که با جشن روز شکرگزاری همراه بود و جدول گیشه نمایش سینماهای آمریکای شمالی را با تعطیلاتی پنج روزه طرف کرد، دنیای عجیب به فروش بسیار کم ۱۸میلیون دلاری (فروش سه روز آن ۱۲میلیون دلار بود) رضایت داد. تا قبل از اکران عمومی این اکشن ماجراجویانه، تحلیلگران در داخل کمپانی والت‌دیزنی افتتاحیه‌ای حدود ۴۰میلیون دلاری برای فیلم پیش‌بینی می‌کردند. با رقم افتتاحیه ۱۲میلیون دلاری دنیای عجیب، مدیران والت‌دیزنی شاهد بدترین فروش افتتاحیه یکی از محصولات سینمایی‌شان (و نه فقط کارتونی) در دوران معاصر بوده‌اند. حتی در دوران کرونا که مردم میل چندانی برای حضور در سالن‌های سینما نداشتند، نسخه جدید «داستان وست‌ساید» توانست با افتتاحیه‌ای ۱۱میلیون دلاری نمایش عمومی‌اش را آغاز کند. مقایسه دنیای عجیب با «انکانتو» و «لایتیر» می‌تواند نمایی بهتر و روشن‌تر از داستان ارائه کند. هر دو انیمیشن در ایام تعطیلات جشن شکرگزاری روی پرده سینماهای آمریکای شمالی رفتند و به افتتاحیه‌های بالای ۴۰میلیون دلاری دست پیدا کردند.

 رد ادعای کرونا زدگی و تاثیر آن بر والت دیزنی

پل درگارابدیان، تحلیلگر سرشناس جدول گیشه نمایش سینماها که هر هفته از نزدیک رقم فروش فیلم‌ها و میزان موفقیت یا  ناکامی آنها را دنبال می‌کند، بر این باور است که دوران طلایی انیمیشن‌های کمپانی والت‌دیزنی به سر رسیده‌است. به گفته او: «به صورت طبیعی این زمان از سال ارائه یک محصول خانوادگی از والت‌دیزنی، چیزی است که قابلیت کشاندن صدها هزار تماشاچی به داخل سالن‌های نمایش را دارد و پیشتر که این‌چنین بوده‌است. تعطیلات روز شکرگزاری و جشنی که مردم برای پایان سال و آماده شدن برای خوشامدگویی به سال جدید می‌گیرند، بهترین زمان برای اکران عمومی فیلمی است که می‌خواهد تمام اعضای خانواده را از پیر تا جوان و کودک به داخل سالن سینماها بکشاند. ادعای والت‌دیزنی هم همیشه این بوده که محصولاتش برای تمامی افراد خانواده است و هیچ رده‌بندی سنی ندارند. با این اوصاف، وقتی فیلم خانوادگی کمپانی در زمانی که جمع خانواده میل و قصد حضور در سالن سینما را دارد، چه معنی می‌تواند داشته‌باشد و با خودش حامل چه پیامی است؟این تحلیلگر باسابقه، بحث‌های مربوط به مشکلات کرونا و پساکرونا را در رابطه با شکست دنیای عجیب قبول ندارد و ادامه می‌دهد: «بله، من هم قبول دارم که تاثیرات منفی کرونا هنوز وجود دارد و بخشی از فعالیت‌های اقتصادی را تحت تاثیر خود قرار داده‌است.  این تحلیل درستی است که ما هنوز در حال بازسازی ناشی از کرونا و تلاش برای تطبیق دادن خودمان و فعالیت‌های‌مان با دوران بعد از فروکش کردن این بیماری مهلک هستیم. با وجود این، نمی‌توان کرونا را بهانه کرد و شکست سخت تجاری دنیای عجیب و استقبال نکردن مردم از آن را به این بیماری ربط داد. دو دلیل این ادعا را رد می‌کند؛ اول این‌که انیمیشن‌های والت‌دیزنی در چند سال اخیر و حتی قبل از دوران کرونا هم نتوانسته‌اند موفقیت‌های کلان مالی و انتقادی تولیدات قبل از خود را تکرار کنند و رقم‌های فروش جدول گیشه نمایش سند اثبات این مسأله هستند. نکته دوم هم این است که همه ما شاهد موفقیت‌های بالای بسیاری از محصولات سینمایی در یک سال بعد از فروکش کردن کووید ـ ۱۹ بوده‌ایم. 

اگر قرار بود تاثیرات منفی کرونا در دوران بعد از عادی شدن اوضاع همچنان بر میزان فروش فیلم‌ها سنگینی کند، پس این فیلم‌ها هم نباید به چنین موفقیت‌های بالایی دست پیدا کنند. این دو نکته ادعا و تحلیل‌ها در این زمینه که گناه فروش اندک دنیای عجیب به گردن کووید ـ ۱۹ است، رد و باطل می‌کند.» نکته دیگری که بقیه تحلیلگران اقتصادی روی آن انگشت می‌گذارند، موفقیت مالی بقیه فیلم‌هایی است که طی هفته‌های اخیر توانسته‌اند گروه‌های مختلف تماشاگران را به داخل سالن‌های سینما بکشانند. همین تحلیلگران با اشاره به فروش پایین افتتاحیه دنیای عجیب، از یک ضرر مالی کلان ۱۰۰میلیون دلاری برای مدیران کمپانی والت‌دیزنی صحبت می‌کنند. ظاهرا با آن‌که دیزنی پلاس با پخش اینترنتی این انیمیشن می‌تواند بخشی از ضرر و زیان مربوط به شکست فجیع تجاری آن در جدول نمایش سینماها را جبران کند، سود حاصل از پخش تلویزیونی، اینترنتی، استریم و حتی اسباب‌بازی‌های آن به اندازه کافی زیاد و بالا نیست که بتواند ضرر ۱۰۰میلیون دلاری کمپانی را جبران کرده و پوشش بدهد. مدیران والت‌دیزنی زمان تولید فیلم به هزینه کلان ۱۸۰میلیون دلاری تولید آن اشاره می‌کردند و این رقم، پولی را که برای تبلیغات فیلم در سطح جهانی صرف شده، دربرنمی‌گیرد. گفته می‌شود برای تبلیغات و بازاریابی دنیای عجیب چیزی نزدیک به ۴۵میلیون دلار هزینه شده‌است. 

این رقم بالای تولید و تبلیغات باعث طرح این پرسش از سوی اهل فن شده که چرا کمپانی‌های فیلمسازی در دورانی که هنوز اطمینان کامل از حضور و استقبال مردم از فیلم‌های روی پرده حاصل نشده‌است، چنین ولخرجی‌های بی‌معنی و غیرعاقلانه‌ای می‌کنند. روی صحبت اهل فن بیشتر با کمپانی والت‌دیزنی است که چند سالی است به صورت مداوم شکست تجاری غیرقابل باور فیلم‌های کارتونی‌اش را در زمان اکران عمومی تجربه می‌کند.

 تحریم آسیایی دخیل در شکست والت‌دیزنی

دنیای عجیب به جز آمریکا در ۴۳ کشور کوچک و بزرگ دیگر دنیا هم اکران شده‌است. البته دو کشور روسیه و چین در بین این کشورها قرار ندارند.  اگر روسیه را کنار بگذاریم که جدول گیشه نمایش آن معمولا با فروش‌های کلان موردپسند هالیوود همراه نیست، چین ظرفیت یک بازار قوی برای بلاک‌باسترهای هالیوودی را داشته و دارد. تنش‌های جغرافیایی و سیاسی، دنیای عجیب را از حضور در این دو بازار بین‌المللی محروم کرده‌است. در عین حال، کشورهای منطقه خاورمیانه و کمی دورتر از آن در مالزی و اندونزی هم فیلم اجازه نمایش عمومی به فیلم را نداده‌اند. این کشورهای مسلمان به دلیل وجود یک‌شخصیت همجنس‌خواه در داستان فیلم، مخالفت‌شان با اکران عمومی آن را اعلام کرده و گفته‌اند این موضوع با فرهنگ جامعه و آموخته‌های مذهبی همگونی ندارد. قبل از این هم این کشورها اکران عمومی لایتیر را به همین دلیل، ممنوع اعلام کرده‌بودند. تحلیلگران اقتصادی سینما هم عقیده دارند بخشی از دلیل استقبال نکردن تماشاگران آمریکایی از دنیای عجیب همین موضوع و حضور شخصیتی همجنس‌خواه در داستان آن است.

هشدار قرمز برای والت دیزنی

حتی انکانتو و لایتیر که افتتاحیه‌هایی بالاتر از دنیای عجیب داشتند، با فروش‌های کلی جهانی ۲۵۶ و ۲۲۶ میلیون دلاری به اکران عمومی‌شان خاتمه دادند. مقایسه این رقم‌ها با رقم فروش جهانی ۶۰۰ تا ۸۰۰ میلیون دلاری(و در رابطه با برخی کارتون‌ها با رقم‌هایی بسیار بالاتر) انیمیشن‌های یک دهه قبل کمپانی، می‌توان پی برد که اوضاع برای واحد انیمیشن والت‌دیزنی چقدر خراب است. این شکست‌های پی در پی متعلق به کمپانی‌ای است که در دوران تولید انیمیشن‌های دستی هیچ رقیبی در بین همکارانش نداشت و در زمانی که تولید انیمیشن‌های رایانه‌ای رونق گرفت و رقبا توانستند به فناوری این نوع فیلمسازی دست پیدا کرده و تولید انیمیشن‌های‌شان را گسترش دهند و به موفقیت‌های خوبی هم برسند، باز هم کمپانی والت‌دیزنی حرف اول را در تولید محصولات کارتونی می‌زد. دیوید او گراس که در رابطه با وضعیت فروش فیلم‌ها در جدول گیشه به رسانه‌ها مشاوره می‌دهد، تحلیل خود را این‌گونه ارائه می‌کند:« با توجه به استانداردهای انیمیشن‌های والت‌دیزنی، این افتتاحیه‌ای ناامید کننده ‌است. گفته می‌شود ۱۸۰ میلیون دلار برای ساخت فیلم هزینه شده و میلیون‌ها دلار هم خرج بازاریابی و تبلیغات شده‌است. خب، دنیای عجیب چقدر باید فروش کند تا بتواند این رقم دور از انتظار را به‌دست بیاورد؟ آیا فیلمی که با چنین افتتاحیه ضعیفی کارش را شروع کرده، می‌تواند در ادامه و تا پایان زمان نمایش عمومی به فروشی ۴۰۰ میلیون دلاری برسد؟ مطمئنا خیر. تازه اگر به این رقم فروش دست پیدا کند، تازه رقم هزینه‌های تولید خود را تامین کرده و خبری از سود نیست. این یک هشدار قرمز برای کمپانی والت‌دیزنی است. ظاهرا مردم دیگر روی خوش به تولیدات این کمپانی نشان نمی‌دهند.