یکی از بازارهایی که این روزها برای تعیین قیمت و  خرید و فروش  کالا و اوراق بهادار مورد استفاده قرار می‌گیرد، بازار بورس است. این بازار دارای قوانین، گروه‌بندی‌ها و سازوکار مخصوص به خود است؛ که هر سرمایه‌گذار با توجه به میزان دارایی، ریسک‌پذیری، دانش، مهارت و شناخت خود می‌تواند انتخاب‌های متفاوتی در آن داشته باشد.

البته بازارهای موازی دیگری مانند طلا،  ارز  و مسکن نیز وجود دارند که از گذشته طرفداران خاص خود را داشتند؛ اما این روزها مشکلاتی مانند نوسان بالا در ارز، عدم نقدشوندگی در بازار  مسکن  و همچنین نیاز به  سرمایه  بالا برای فعالیت در آن و... باعث شده از محبوبیت آن‌ها کاسته شود و در کنار افراد جدید و مبتدی،  سرمایه گذاران  سنتی‌تر هم بورس را برای ادامه فعالیت انتخاب کنند. در ادامه به توضیح انواع بازار بورس در ایران، چگونگی سرمایه‌گذاری و فعالیت در آن و بررسی مزایای سرمایه‌گذاری در بورس می‌پردازیم.

انواع بازار بورس در ایران

در  ایران  بازار بورس به چهار بخش اصلی تقسیم می‌شود: بورس اوراق بهادار- فرابورس-  بورس کالا  و بورس انرژی؛ البته در بازارهای جهانی، بورس ارز هم وجود دارد که در آن ارزهای خارجی مبادله می‌شوند، اما هم‌اکنون در ایران بورس ارز وجود ندارد و خرید و فروش ارز به صورت آزاد و توسط دلالان صورت می‌گیرد.

• بورس اوراق بهادار تهران: همان‌طور که از نام آن پیداست، در این بازار انواع اوراق بهادار مثل اوراق مشارکت و  سهام  شرکت‌های بورسی مورد معامله قرار می‌گیرد. این بازار معروف‌ترین بخش بازار بورس است که افراد به سادگی با دریافت کد بورسی و سرمایه اولیه 500 هزار تومان و طی کردن دوره‌های آموزشی پایه می‌توانند معاملات خود را در آن آغاز کنند.

این بخش از بازار بورس بیشترین پیشرفت و تغییرات را از گذشته تاکنون داشته و قوانین آن مورد اصلاحات بسیاری قرار گرفته است؛ می‌توان ادعا کرد که تمرکز اصلی اکثر سرمایه‌گذاران بورسی، همین بخش است.

در بازار بورس و اوراق بهادار تهران معاملات از ساعت 8:30 آغاز شده و تا 12:30 ادامه خواهد داشت؛ بازه زمانی 8:30 الی 9:00 مرحله پیش‌گشایش نام دارد و شما می‌توانید سفارشات خود را ثبت کنید؛ اما معاملات راس ساعت 9:00 آغاز خواهد شد. همچنین روزهای فعالیت این بازار شنبه تا چهارشنبه (به غیر از ایام تعطیل رسمی) است.

• ف بازار فرابورس در ایران از سال 1388 فعالیت خود را آغاز کرد و در واقع همان بورس است، اما با قوانین ساده‌تر برای شرکت‌هایی که قصد عرضه سهام خود را دارند؛ به عبارتی شرکت‌هایی که شرایط پذیرش در بورس را نداشته‌اند، می‌توانند با قوانین ساده‌تر سهام خود را در بازار فرابورس عرضه کنند. این بازار شامل سه بخش به شرح زیر رابورس:است:

بازار اول:  سهم‌هایی که دامنه نوسان آن‌ها 5درصد (بدون در نظر گرفتن حجم مبنا) است.

بازار دوم:  شرکت‌های تازه تاسیس، شرکت‌هایی که تمایل دارند از سهامی خاص به سهامی عام تبدیل شوند و برای این منظور نیاز به جذب سرمایه دارند؛ شرکت‌های زیان‌ده اغلب در این بازار جای می‌گیرند.

• بازار پایه: بازار پایه بر مبنای دامنه نوسان معاملات به سه بخش زرد (دامنه نوسان 3 درصد)، نارنجی (دامنه نوسان 2 درصد) و قرمز (دامنه نوسان 1 درصد) تقسیم می‌شود. این دسته از شرکت‌ها عموما دارای ریسک بالایی برای  سرمایه گذاری  هستند. به همین دلیل دامنه نوسان آن‌ها دارای محدودیت است. سرمایه‌گذاری در این نوع شرکت‌ها به افراد تازه وارد پیشنهاد نمی‌شود.

• بورس کالا: در بورس کالا، کالاهایی چون زعفران، پنبه، گندم و... معامله می‌شود. ریسک این بازار به نسبت بورس اوراق بهادار کم‌تر است؛ و سازوکار آن بر مبنای قیمت‌گذاری محصول توسط کارشناسان مربوطه و سپس عرضه برای خریداران است. بورس کلا دارای دو بازار فیزیکی و مشتقه است؛ که در بازار فیزیکی کالاها و در بازار مشتقه اوراق مبتنی بر کالا معامله می‌شوند.

• بورس انرژی: آخرین بازار بورسی که در سال 1391 در ایران راه‌اندازی شد، بورس انرژی است که خود به نوعی بورس کالا شناخته می‌شود. در این بازار معاملات حامل‌های  انرژی  و اوراق بهادار (مثل محصولات نفتی و مشتقات آن) صورت می‌گیرد.

چگونگی سرمایه‌گذاری در بورس

برای شروع فعالیت در تمامی بازارهای بورس، شما باید ابتدا در سامانه سجام ثبت نام کرده و کد معاملاتی دریافت کنید. حتی سرمایه‌گذاران قدیمی‌تر که قبل از راه‌اندازی این سامانه در بورس فعالیت می‌کردند، هم‌اکنون باید سجامی شوند تا بتوانند به فعالیت خود ادامه دهند.

به طور خلاصه روند ثبت نام در سجام بدین شرح است: ورود به سامانه، درج شماره تلفن، پرداخت هزینه به صورت آنلاین، پر کردن فرم‌ها شامل اطلاعات هویتی، ارتباطی، بانکی و...، انجام احراز هویت به صورت حضوری یا غیر حضوری و در نهایت دریافت کد بورسی پس از گذشت چند روزاز طریق پیامک.

مرحله بعد انتخاب یک کارگزاری و ثبت نام در آن است. ممکن است تفاوت جزئی در روند ثبت نام کارگزاری‌های مختلف وجود داشته باشد، اما فرآیند کلی آن‌ها به یک شکل است و اطلاعات مختلفی مانند هویتی، ارتباطی و... از شما دریافت خواهد شد، احراز هویت انجام شده و اطلاعات ورود به پنل معاملاتی برایتان از طریق  پیامک  ارسال می‌شود.

همچنین برخی کارگزاری‌ها خدماتی چون: امکان ثبت نام همزمان در سامانه سجام و سایت کارگزاری به صورت رایگان، امکان انجام احراز هویت (مربوط به کارگزاری) به صورت غیرحضوری و... برایتان فراهم می‌کنند.

مزایای بازار بورس

اگرچه در مدت اخیر بازار بورس طرفداران زیادی پیدا کرده است، اما همچنان ترسی برای سرمایه‌گذاری در آن وجود دارد. این ترس ریشه در طرز فکر سنتی دارد. همچنین عدم برخورداری از دانش کافی برای سرمایه‌گذاری در این بازار را نیز می‌توان دلیل دیگر آن دانست.

اعتمادی که مردم از زمان‌های دور به بانک‌ها داشتند، باعث شده همچنان سپرده‌گذاری در بانک را نوعی سرمایه‌گذاری مناسب به حساب بیاورند! اما در واقعیت سودهای بانکی آنقدر ناچیز هستند که با گذر زمان، از ارزش دارایی شما کاسته خواهد شد و بنابراین سپرده‌گذاری در بانک را نمی‌توان سرمایه‌گذاری (حداقل از نوع سودده) برشمارد. در صورتی‌که سود بازار بورس (اگر شما از دانش و مهارت کافی برخوردار باشید)، آنقدر زیاد است که نه تنها ارزش پولتان کم نمی‌شود، بلکه می‌توانید با مازاد آن، مجددا به سرمایه‌گذاری‌های بیشتر بپردازید.

نقدشوندگی از دیگر مزیت‌های بازار بورس است. در نظر بگیرید که سرمایه خود را به  زمین  یا ملک تبدیل کرده‌اید، آیا در صورت نیاز می‌توانید آن را به سرعت بفروش برسانید؟ یا مجبور هستید آن را با مبلغی کمتر از ارزش واقعی‌اش بفروشید؟ در بازار بورس دامنه نوسانی برای هر سهم تعریف می‌شود و حتی در صورتیکه شما سهامتان را در پایین‌ترین قیمت بفروشید، خریدار نمی‌تواند از رقم مورد تایید سازمان بورس، مبلغ کمتری پرداخت کند. همچنین معاملات سهام با سرعت بالایی انجام می‌شوند و در واقع ریسک نقدشوندگی در این بازار وجود ندارد.

آموزش بورس

مورد آخر را می‌توان دانش مورد نیاز برای فعالیت در بازار بورس دانست؛ شاید در نگاه اول معاملات سهام به نظرتان سخت بیاید؛ اما با گذراندن دوره‌های آموزش بورس و تحلیل بازار، شما می‌توانید به یک سرمایه‌گذار و تحلیلگر حرفه‌ای تبدیل شوید و از همین راه کسب  درآمد  کنید. اگرچه مانند تمامی بازارها، تجربه و شناخت بازار نقش بسزایی در روند معاملات شما خواهند داشت؛ اما «بورس» در واقع یک دانش است که کسب این دانش در کلیه امور اقتصادی و دیدگاهتان نسبت به مسائل اجتماعی، سیاسی و... موثر خواهد بود.

سخن آخر

در این مقاله سعی کردیم توضیحی ساده، اما جامع راجع به بازار بورس، چگونگی شروع فعالیت در آن و مقایسه بورس با بازارهای موازی ارائه دهیم. در آخر این موضوع خاطر نشان می‌شود که تمامی بازارها (حتی باثبات‌ترین آن‌ها) ریسک‌های مربوط به خود را دارند. اگرچه برخی پرریسک‌تر هستند، اما در واقع مبنی قرار دادن ریسک (به تنهایی)، برای سرمایه‌گذاری در یک بازار کافی نیست.

مهم‌ترین المان در کنار ریسک‌پذیری، میزان دانش افراد از بازارهای مختلف است و این تنها موردی است که از ریسک اهمیت بالاتری دارد.

به عبارتی اگر شما دانش مالی و علم خود را در زمینه سرمایه‌گذاری افزایش دهید، میزان بالا بودن ریسک بازار، مانع فعالیتتان نخواهد شد؛ رفتار شما بر مبنای تحلیل‌هایتان صورت می‌گیرد و این همان نقطه قوتی است که سرمایه‌گذاران حرفه‌ای از آن بهره‌مند هستند.

منبع:رصدبورس