آیا تابه‌حال داستان ترک شیرازی و جدال حافظ بر سر آن را شنیده‌اید؟ این شعر ازجمله حکایت‌های شيرين و ماندگاری است که هر فرد، سرایش زیبای آن را برای یک بار نیز شنیده است. این حکایت شاعرانه یکی از خوانا‌ترین اشعار تاریخ به‌شمار می‌رود و هر یک از شاعران قرن و معاصر برای ایجاد ردپای شیرین از آن در میان آثار خود، درخصوص آن به رویاپردازی مشغول شده‌اند.

سومین غزل در کتاب دیوان حافظ که سروده لسان الغیب است، به داستان ترک شیرازی و خال هندوی آن اشاره دارد. این داستان به‌قدری شیرین و جذاب است که هر یک از شنوندگان و خوانندگان اهل دل را متوجه خود می‌سازد.

اگر شما نیز به جست‌و‌جوی بیشتر درخصوص تحلیل این شعر پرداخته‌اید، تا پایان این مقاله ما را همراهی کنید. در ادامه اشاره‌ای به قصه شاعرانه ترک شیرازی، سروده‌ حافظ علیه‌الرحمه خواهیم داشت.

مشاجره بر سر یک خال هندو

در غزلیات بخش سوم دیوان حافظ، سرایش این شعر زیبا را شاهد هستیم. منظور از ترک شیرازی در ابیات حافظ، معشوق زیباروی شیراز است که اگر رضایت خاطر وی را فراهم سازد، به زیبایی خال هندویش، شهر بخارا و سمرقند را تحفه‌ای برای او خواهد دانست. پرستش جانانه معشوق توسط حافظ در این ابیات به‌زیبایی تمام قابل مشاهده است. در ادامه برای آشنایی بهتر با داستان این شعر، به سرایش آن می‌پردازیم:

اگر آن ترک شیرازی به دست آرد دل ما را

به خال هندویش بخشم سمرقند و بخارا را

بده ساقی می باقی که در جنت نخواهی یافت

کنار آب رکن‌آباد و گل‌گشت مصلا را

فغان کاین لولیان شوخ شیرین کار شهرآشوب

چنان بردند صبر از دل که ترکان خوان یغما را

ز عشق ناتمام ما جمال یار مستغنی است

به آب و رنگ و خال و خط چه حاجت روی زیبا را

من از آن حسن روزافزون که یوسف داشت دانستم

که عشق از پرده عصمت برون آرد زلیخا را

اگر دشنام فرمایی و گر نفرین دعا گویم

جواب تلخ می‌زیبد لب لعل شکرخا را

نصیحت گوش کن جانا که از جان دوست‌تر دارند

جوانان سعادتمند پند پیر دانا را

حدیث از مطرب و می گو و راز دهر کمتر جو

که کس نگشود و نگشاید به حکمت این معما را

این جدال بر سر چیست؟

حافظ در این شعر قصد دارد محبوب دل را تسلیم به خواسته خود گرداند. او حتی با رنجی که از سمت معشوق به وی می‌رسد، همچنان در انتظار است و از پاسخ تلخ ترک شیرازی زیباروی، رنجیده خاطر نمی‌شود. در ادامه با هم میخوانیم:

من از آن حسن روزافزون که یوسف داشت دانستم

که عشق از پرده عصمت برون آرد زلیخا را

ز عشق ناتمام ما جمال یار مستغنی است

به آب و رنگ و خال و خط چه حاجت روی زیبا را؟

بدم گفتی و خرسندم. عفاک الله! کرم کردی!

جواب تلخ می‌زیبد لب لعل شکرخا را.

نصیحت گوش کن جانا که از جان دوست‌تر دارند

جوانان سعادتمند، پند پیر دانا را:

حدیث از مطرب و می گوی و راز دهر کمتر جوی

که کس نگشود و نگشاید به حکمت این معما را.

غزل گفتی و در سفتی، بیا و خوش بخوان حافظ

که بر نظم تو افشاند فلک عقد ثریا را.

اگر آن ترک شیرازی به دست آرد دل ما را

به خال هندویش بخشم سمرقند و بخارا را

بده ساقی می باقی که در جنت نخواهی یافت

کنار آب رکن آباد و گلگشت مصلا را

فغان کاین لولیان شوخ شیرین کار شهرآشوب

چنان بردند صبر از دل که ترکان خوان یغما را

ز عشق ناتمام ما جمال یار مستغنی است

باب و رنگ و خال و خط چه حاجت روی زیبا را

من از آن حسن روزافزون که یوسف داشت دانستم

که عشق از پرده عصمت برون آرد زلیخا را

اگر دشنام فرمایی و گر نفرین دعا گویم

جواب تلخ می‌زیبد لب لعل شکرخا را

حدیث از مطرب و می گوی و راز دهر کمتر جو

که کس نگشود و نگشاید به حکمت این معما را

نصیحت گوش کن جانا که از جان دوست‌تر دارند

جوانان سعادتمند پند پیر دانا را

غزل گفتی و در سفتی بیا و خوش بخوان حافظ

که بر نظم تو افشاند فلک عقد ثریا را

پاسخ شاعران در مجادله با ماجرای حافظ و ترک شیرازی

بسیاری از شاعران معروف و خوش ذوق به مجادله با شعر زیبای ترک شیرازی از حافظ پرداخته‌اند. پاسخ‌های نظم چکامه‌سرایان، به‌قدری جذاب و خوانا است که هر یک به عنوان یک دوبیتی زیبا در میان بسیاری از افراد سرایش می‌شود.

• صائب تبریزی: صائب تبریزی ازجمله شاعران و غزل‌سرایان معروف قرن ۱۱ است که در پاسخ شعر ترک شیرازی حافظ سروده است؛

هر آن کس چیز می‌بخشد، ز جان خویش می‌بخشد

نه چون حافظ که می‌بخشد سمرقند و بخارا را

اگر آن ترک شیرازی به دست آرد دل ما را

به خال هندویش بخشم سر و دست و تن و پا را

• امیرنظام گروسی: امیرنظام گروسی، شاعر خوش ذوق و عارف دوره معاصر در پاسخ به تَرجُمانُ الْاَسرار می‌فرماید؛

اگر آن کرد گروسی بدست آرد دل ما را

بدو بخشم تن و جان و سرو پا را

جوان‌مردی به آن باشد که ملک خویشتن بخشی

نه چون حافظ که می‌بخشد سمرقند و بخارا را

• محمد فضلعلی: محمد فضلعلی از دیگر چکامه سرایان معروف در دوره معاصر است. او در جواب لسان‌الغیب می‌فرماید؛

اگر این مهرخ شهلا بدست آرد دل مارا

زیادت باشد اورا گر ببخشم مال دنیا را

به راه دین می‌بخشند سر و دست و دل و پا را

نه برگور و نه بر آدم گری بخشند این‌ها را

• شهریار: سید محمّدحسین بهجت تبریزی، از معروف‌ترین شعرای تبریزی در دوره معاصر است. این شاعر با آثار زیبا و جذاب خود، در میان چکامه‌سرایان معروف قرار دارد. او در پاسخ به شعر ترک شیرازی از حافظ سروده است؛

هر آن کس چیز می‌بخشد بسان مرد می‌بخشد

نه چون صائب که می‌بخشد سر و دست و تن و پا را

سر و دست و تن و پا را به خاک گور می‌بخشند

نه بر آن ترک شیرازی که برده جمله دل‌ها را

اگر آن ترک شیرازی به‌دست آرد دل ما را

به خال هندویش بخشم تمام روح و اجزا را

سخن پایانی

در این مقاله اشاره‌ای به داستان شیرین و شاعرانه ترک شیرازی از حافظ شیرازی داشتیم. این شعر به‌گونه‌ای در قبل و روح بسیاری از شاعران اهل دل نشسته است که هر یک، برای ایجاد طبعی گرم با آن، چند بیتی را با مضمون ترک شیرازی سروده‌اند.

دیوان حافظ ازجمله آثار بسیار جذاب و شگفت‌انگیز در میان اشعار مختلف است که امروزه از محبوبیت بسیاری میان جوامع برخوردار شده است. اگر به دنبال تهیه کتاب شعر حافظ هستید، پیشنهاد ما به فروشگاه پیام عدالت است و می توانید با مراجعه به این لینک ، دیوان حافظ شیرازی را با بالاترین کیفیت خریداری نمایید.

فروشگاه پیام عدالت، با ارائه انواعی از محصولات مختلف در زمینه کتب شاعرانه، داستانی و قصه‌های شیرین ایرانی، در جهت رفع نیاز‌های فرهنگی افراد عمل می‌کند. این فروشگاه جزء یکی از سایت‌های معتبر است و شما می‌توانید با مراجعه به آن، کتاب‌های مورد نظر خود را یافته و سپس آن را تهیه کنید.