قتل غیر عمد چه شرایطی دارد | مجازات قتل غیر عمد چیست؟

قتل غیرعمد (خطای محض) یا به پارسی ناخواه کشی ، کشتن یاقتلی است که بی هیچ انگیزه و قصد قبلی برای کشتن یا ضربه زدن به کسی یا شخص مقابل رخ داده باشد. قتل‌های غیرعمد یا کشتار ناخواه در دستگاه دادگستری بسیاری از کشورها در رده قتل و کشتن جای ندارند، بلکه به عنوان مرگ تصادفی یا ناگهانی دسته‌بندی می‌شوند.

قتل غیرعمد یعنى چه؟

آیا رضایت و عدم رضایت شاکى درجرم قتل غیرعمد تاثیری دارد؟ رضایت یا عدم رضایت چه تاثیرى می تواند در حبس قتل غیرعمد داشته باشد؟ مقنن چه میزان مجازاتى را براى مرتکبین در نظر گرفته است؟ کدام مرجع و دادگاه به این جرم رسیدگى مى کند؟ وکیل قتل در این مقاله به پاسخ این سوالات میپردازد.

قتل غیرعمد یا شبه عمد همان طور که از ظاهر این کلمه مشخص است، شبیه به قتل عمد است. چرا که نتیجه ى آن فوت و سلب حیات از یک شخص می باشد. (قتلی است که بدون قصد قبلی برای کشتن یا ضربه زدن به شخص مقابل اتفاق افتاده باشد. قتل‌غیرعمد در نظام‌های قضایی بسیاری کشورها در رده قتل قرار ندارند بلکه به عنوان مرگ تصادفی دسته‌بندی می‌شوند). اما با این فرق که در قتل عمد با عمد و آگاهى و قصد و سوء نیت و نتیجه ى امرى که سلب حیات و فوت شخص را به همراه دارد می باشد.

قتل در  ماده ٢٩٠ قانون مجازات اسلامى به این صورت شرح داده شده: عملى که با قصد و نیت و رسیدن به نتیجه باشد که داراى ۴ بند مى باشد که مرتکب با توجه به هر بند و انجام آن بند مرتکب قتل عمد شده است. اما قتل غیر عمد (شبه عمد) با توجه به ماده ٢٩١ قانون مجازات اسلامى مصوب ١٣٩٢ عملى است که از روى بى مبالاتى و بى احتیاطى و تقصیرى که منشاء آن خطا مى باشد، رخ می دهد. قانون گذار براى قتل غیرعمد سه مصداق را در نظر گرفته است.

مصادیق قتل غیرعمد در قانون

۱) گاه ممکن است در قتل غیرعمد فرد قصد سلب حیات دیگرى را نداشته باشد، اما کارى را انجام مى دهد که منجر به فوت شخص مى شود، در حالى که عمل وى عرفاً باعث فوت نمى شود. اما در آن شخص علت فوت می شود. مثلا کتک زدن یا سیلى یا شوخى هایی که برخى از افراد در مقابل دوستان خود انجام مى دهند. این عوامل عرفا باعث مرگ نمى شود. اما در برخى از افراد، دلیل فوت آنها مى شود. مثلا فردى ناراحتى قلبى دارد ناگهان فردى به شوخى دلیل فوت مى شود. این عامل در حالت عادى کشنده نیست. اما در برخى از افراد باعث سلب حیات مى شود.

۲) عامل دیگر  در قتل غیرعمد موضوعى است  بنام جهل، یعنى شخص قصد و نیتش انجام یک کارى بوده و باور و اعتقاد داشته، که کارى که انجام داده درست و صحیح بوده. مثل آنکه یک فرد براى شکار حیوانی تیراندازى مى کند، اما تیر به یک انسان برخورد مى کند.

۳) قتل غیرعمد ممکن است بر اثرعامل  تقصیرباشد که باعث می شود  شخص، مرتکب جرم شود، این مورد خودش ٢ حالت دارد: ١- تقصیر از روى عمد بوده ٢- یا از منشاء اصلى خود که خطا هست نشأت گرفته باشد.

نکته: وکیل متخصص در قتل غیرعمد بیان می کند: اگرعمل ارتکابی (قتل) در اثر تعدى وتفریط و عمدى باشد، شکل و محتواى عمل عمد مى شود و در غیر اینصورت  شبه عمد مى شود. مثلا پزشکى براى بهبود حال مریض داروهاىى تجویز مى کند، پرستارى که مسئول داروها است. اگر پرستار در انجام وظیفه  خود تعدى و تفریط کند و از عمد داروها را به بیمار ندهد و باعث فوت بیمارشود مرتکب قتل عمد شده. اگر در اثر اشتباه و خطا باشد مرتکب قتل غیر عمد شده است.

انواع قتل غیر عمد

نوع دیگر قتل‌ غیرعمد، قتل خطای محض است. وکیل جرایم کیفری ۳ حالت مختلف و ممکن آن را بیان می کند:

وقتی که عمل قتل در حالت خواب یا بیهوشی رخ دهد. مثلا شخصی بر اثر غلتیدن درخواب باعث مرگ فرد دیگر شود. در این صورت قتل غیرعمد است. ( مانند مادری که به هنگام شیر دادن به نوزاد خود بخواب رفته و ندانسته بر روی نوزاد می غلتد).

قتل غیر عمدی که توسط فرد صغیر یا مجنون رخ دهد، نیز خطای محض است. چون از روی عقل و تصمیم و شعور نبوده است.

حالتی که شخص قصد کشتن کسی را ندارد و قصد انجام عمل منجر به قتل هم ندارد و کسی را برای انجام عمل روی او در نظر ندارد اما منجر به قتل غیرعمد و مرگ شود. مثلا شکارچی برای شکار خود تیر می‌زند. اما بر حسب خطا به یک انسان برخورد کرده و باعث مرگ می‌شود. دقت کنید که آن فرد مقتول اصلا هدف فرد نبوده است.

قابل گذشت بودن یا غیرقابل گذشت بودن جرم قتل غیرعمد

قابل گذشت بودن یا غیرقابل گذشت بودن جرم قتل غیرعمد، وکیل جرم قتل غیرعمد اظهار می دارد: در پرونده هایی که موضوع آن ها قتل غیرعمد است. این سوال مطرح مىشود که این جرم قابل گذشت است یا خیر؟ دو پاسخ برای آن وجود دارد. در ابتدا  باید گفت اصل بر غیرقابل گذشت بودن جرایم است. مگر مواردى که در ماده ١۴٠قانون مجازات قابل گذشت معرفى کرده است.

جرم قتل غیرعمد از جهت دیه قابل گذشت است. اما از لحاظ تقصیر باید بیان کرد که غیر قابل گذشت است، یعنى در صورت رضایت اولیاى دم از باب تخفیف در حبس و میزان حبس تاثیر دارد.

نکته: در ماده ٢٩١ قانون مجازات اسلامى قانون گذار بى مبالاتى و بى احتیاطى را علت قتل غیرعمد یا شبه عمد دانسته است. پس نداشتن گواهى نامه دلیل بر عمد بودن جرم ارتکابى ندارد.

عوامل و ارکان تشکیل دهنده جرم قتل غیرعمد

وکیل جرم قتل غیرعمد مى گوید؛ جرایم براى محقق شدن به سه رکن قانونى و مادى و معنوى نیازمندند.

رکن قانونى آن فعل و ترک فعلى است که در قانون مجازات دارد. قتل غیرعمد هم در قانون  صراحتا به آن اشاره شده، و برای آن مجازات تعیین کرده است.

رکن مادى که همان رفتار فیزیکى و مادى است که مى تواند بصورت فعل یا ترک فعل باشد. مانند خطا و بى مبالاتى. که اکثرا می توان آن را درپرونده هایی که موضوع آن قتل غیرعمد در تصادفات مباشد مشاهده کرد. که یکی از علتهای آن  تعمیرنکردن به موقع ماشین است.

رکن معنوى هم که سوءنیت است. که در قتل غیرعمد بى مبالاتى و بى دقتى که نتیجه ى آن تقصیراست  که باعث فوت شخص مى گردد.

تاثیر رضایت و عدم رضایت در قتل غیرعمد

قتل غیرعمد و تاثیر رضایت در روند رسیدگى بدین شرح است؛

وکیل متخصص قتل می گوید: در دعاوی که موضوع آن قتل غیرعمد است، در صورت رضایت شاکى پرونده قتل غیرعمد که می تواند در اثر تصادف بوده باشد، متوقف  نشود و مختومه اعلام نمى گردد. چون قتل غیرعمد یا شبه عمد غیرقابل گذشت است. درست است که با شکایت شاکى شروع مى شود ولى با رضایت او مختومه نمى شود، و دادستان بعنوان مدعى العموم کار تعقیب و رسیدگى و اجراى حکم را انجام مى دهد.

نکته: در پروندهایى که موضوع آن قتل غیرعمد است رضایت شاکى فقط از باب تخفیف یا تعدیل در حبس تاثیر دارد. در مورد عدم رضایت شاکى، شخص مى تواند با پرداخت دیه از طریق بیمه، پرونده را متوقف کند و نیازى به رضایت شاکى نیست و مرتکب ملزم است که  مجازات حبس را تحمل کند.

وکیل جرم قتل غیرعمد مى گوید مقصر بودن و نبودن شخص تاثیرى در حبس او دارد. در صورت مقصر بودن حبس و پرداخت دیه الزامى است. در صورت عدم اثبات تقصیر نیازى به تحمل حبس و رضایت شاکى نیست.

مجازات قتل غیرعمد

مجازات قتل غیرعمد در ماده ٢٩١ قانون مجازات اسلامى مصوب ١٣٩٢ بدلیل بى احتیاطى و بى مبالاتى و عمدى نبودن و عدم سوء نیت قصاص منتفى مى شود و مرتکب مکلف به پرداخت دیه مى باشد. کسب رضایت از اولیاى دم متوفى صرفا در کاهش حبس تاثیر داشته و در صورت عدم رضایت حبس ، تعیین شده را تحمل مى کند.

نکته: در صورت عدم رضایت شاکی حبس تعیین شده ۱ تا ۳ سال می باشد.

مجازات قتل خطای محض

قتل خطای محض فقط مستوجب پرداخت دیه است و قصاص ندارد. وکیل جرم قتل غیر عمد می گوید: در این وضعیت بر مبنای فقه اسلامی پرداخت دیه بر عهده‌ی عاقله‌ی مرتکب قتل است که شامل بستگان مرد قاتل به ترتیب ارث مثل پدر، پدر بزرگ، فرزند پسر، برادر، عمو، دایی و … است..

دادگاه صالح برای رسیدگی به جرم قتل غیرعمد

دادگاه صالح جهت رسیدگى به جرم قتل غیرعمد داد گاه کیفرى ٢ مى باشد. دادگاه کیفرى ٢ با توجه به ماده ٣٠١ قانون آیین دادرسى کیفرى دادگاهى است که به کلیه جرایم بجز جرایمى که قانون، دادگاه صالح آن را تعیین کرده است را دارد. دادگاه کیفری ۲ در شهرهایی که شورای عالی قضایی لازم بداند تشکیل می شود و حسب مورد می تواند دارای شعب متعدد باشد. تخصیص‌ هر شعبه به هر یک از انواع جرائم با شورای عالی قضایی است.