"آب سد گتوند" شیرین مثل عسل

به گزارش ستاره پارسی به نقل از آرمان امروز، با یک جست وجوی ساده در گوگل، تیترهای رسانه ای «فاجعه در گتوند»، «نابودی دشت خوزستان و نخلستان ها با آب شور که از گتوند وارد مدار کارون می شود»، «عامل جنایت سدگتوند را محاکمه نمی کنید؟» و… قابل مشاهده است؛ حتی برخی از نمایندگان خوزستان و اهواز در مجلس، به شوری این آش می افزودند. در ۱۶ شهریور ۱۳۹۲ سید شریف حسینی، نماینده وقت اهواز در مجلس اعلام کرد: «احداث سد گتوند در خوزستان رودخانه کارون را تهدید می‌کند و در شرایط کنونی اعلام می‌کنیم آب کارون روز به روز شورتر می‌شود.» و یک نماینده دیگر در مجلس پیشین در صحن علنی فریاد زد: «آبی که به واسطه احداث سد گتوند شور و وارد کارون می شود، سه برابر شورتر از آب دریاست!». با این افکار وارد استان خوزستان شدیم تا برای بازدید میدانی اهالی رسانه ها از سد گتوند خود را آماده کنیم. سرسبزی مزارع و باغات در مسیر ۱۲۳ کیلومتری اهواز به سد گتوند، نشانی از تصاویر شبکه های اجتماعی در تخریب محیط زیست به وسیله آب شور گتوند نداشت. به سد که رسیدیم به همراه فرهاد نادران، مدیر بهره برداری سد و نیروگاه سد گتوند، با قایق موتوری به وسط سد رفتیم تا عظمت کارون که پشت دیوارهای سد، مشاهده کنیم. رقص ماهی های قزل آلا و ماهی آب شیرین در آب فیروزه ای سد، خبر از یک کلاغ- چهل کلاغ می داد. با این حال به ماهی ها اعتماد نکردیم و در مسیر چندین بار دست در آب فرو بردیم و مقداری از آن را چشیدیم، انتظارمان آبی شور بود که قابل شرب نیست، اما آن چیزی که چشیدیم و می دیدیم غیر قابل باور بود، آبی زلال که زیر تللو نور خورشید می درخشید و به اصطلاح شیرین مثل عسل بود!. مسئولان روابط عمومی شرکت شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران، از بی انصافی برخی از چهره های رسانه ای، کارشناسان و مسئولان در رابطه با این سد سخن می گفتند و ما با خودمان فکر می کردیم که نمی شود در مدت ده سال این آب شیرین شود، چون کارشناسان محیط زیست به جد و با تاکید می گفتند که کوه نمکی که در ساحل گتوند قرار دارد، ۵۰۰ سال زمان می خواد که نمک آن کاملا در آب حل شود و شوری آب از بین برود!.

بفرمایید از آب سد گتوند بچشید

در مسیر دائم به این موضوع فکر می کردیم که خصومت با پس زمینه جریان های سیاسی یا منافع شخصی یا گروهی، چه بلایی و چه انگ بزرگی به «گتوند» زده است. فردی که قایق موتوری را هدایت می کرد می گفت: «من با این آب چایی درست می کنم. در طول این ۱۰ سال، تعدادی از خبرنگاران و مسئولان به سد آمده اند، اما وقتی از این آب می چشند، شوکه می شوند چون اخبار رسانه ای و مجازی قابل درک برایشان نیست. واقعیت اینجاست و نمی شود بی خود قضاوت کرد.» بنا به آماری که نادران نیز ارائه می دهد: «در نوروز امسال ۲۵ تا ۳۰ هزار نفر از سد بازدید کردند و به این باور رسیدند که آب گتوند نه تنها شور نیست، بلکه زندگی بخش برای خوزستان است.» روی تاج سد گتوند ایستادیم، ۷۶۰ متر از سطح زمین فاصله داشتیم، ما در بلندترین سد خاکی ایران ایستاده بودیم و از آنجا دشت خوزستان که در آستانه خرداد، سبز و آب فیروزه ای که از خروجی سد راهی شهرهای دیگر خوزستان می شد، به واقع چشم نواز بود. اغراق نیست اگر بگوییم نقش کارون برای ایران و استان خوزستان، همان نقش رودخانه نیل برای کشور مصر را ایفا می کند. رودخانه ای که هم با سیلاب زندگی می گیرد و هم با بخشش آب، زندگی می بخشد. در این میان مدیر بهره برداری سد و نیروگاه سد گتوند مهمترین هدف از ساخت سد را مهار سیلاب های رودخانه کارون (به عنوان پر آب ترین رودخانه کشور) می داند و می گوید: «۹۰ کیلومتر طول دریاچه است و با بارندگی ها در طی ۱۰ سال گذشته، تا کنون ۱۸ سیلاب را مهار شده که قدرت ۶ سیلاب، دو هزار متر مکعب در ثانیه بوده است» عددی که به معنای ورود ۲۰۰۰ متر مکعب آب در ثانیه به مناطق مسکونی و دشت های خوزستان است و از سیل اخیر مشهد و کشور برزیل هم بزرگتر!. نیازی به توضیح نادران نبود که موضوع و هدف بعدی از ساخت آخرین سد برروی کارون، تامین آب پایین دست سد است، مزارعی که ما در طول مسیر دیدیم متشکل از نیشکر، شالیزار برنج، گندم، ذرت، گوجه و حتی هویج بود که خیلی به آب شور حساس است. اما مدیر بهره برداری سد و نیروگاه گتوند باور دارد که «تمام دشت خوزستان، به خصوص شرق و جنوب خوزستان وابسته به آب سد است و می تواند ۵ میلیارد و ۲۰۰ میلیون متر مکعب آب ذخیر کند و در حال حاضر ۴ میلیارد متر مکعب آب ذخیر دارد.» منبع بزرگی از آب برای مصارف انسانی و تامین برق.

کوه نمکی در کار نبود!

احساس ما از واژه کوه نمک، کوهی سفید مشرف به سد بود، اما به غیر از چند لکه سفید در صخره های اطراف سد چیزی ندیدیم. آنها سنگ های سفیدی بودند که برای بررسی آنها، سنگ را مزه مزه کردیم چون احساس می کردیم سنگ نمک است، اما آن هم شور نبود! و یک سنگ ساده بود. مسئولان سد و شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران اصرار بسیار داشتند که هر کجا خبرنگاران تمایل دارند و برای رفع شَک، سطلی را در درون سد بیندازند و مقداری آب بکشند تا به وسیله دستگاه EC Meter (یک پارامتر برای سنجش میزان نمک محلول در آب) میزان نمک آن سنجیده شود. اما EC آب در مناطق مختلف (پشت سد و خروجی سد) حدود ۹۰۰ تا ۹۵۰ EC بود، در حالی که EC آب مطلوب طبق استانداردهای سازمان استاندارد ۱۶۵۰ EC است!.

امسال مشکل آب و برق در خوزستان نداریم

بازدید بعدی خبرنگاران از نیروگاه برق سد گتوند بود که هدف بعدی تولید انرژی در بزرگترین سد خاکی ایران را توجیه می کرد. نیروگاه ۱۰۰۰ مگاواتی در فاز نخست شامل ۴ واحد نیروگاهی ۲۵۰ مگاواتی، سالانه حدود ۴ هزار گیگاوات ساعت برق برای کشور تولید می کند. ترانس ها و توربین های غول پیکر در نیروگاه دیده می شد و بنا به گفته مدیر بهره برداری سد و نیروگاه سد گتوند: «تولید انرژی این سد در قیاس با سدهای دیگر مثل کرخه و دز بسیار بالاتر است و در سال هایی مانند ۹۸، چهارهزار گیگا برق در ساعت تولید بوده و کل زمان اندازی تا کنون، ۳۰ میلیون مگابایت برق در ساعت تولید کرده است.» وی در پاسخ به این سوال که با توجه به شرایط مخزن سد و آبی که پشت آن وجود دارد، وضعیت در تابستان امسال چگونه خواهد بود، اعلام کرد: «چون سدهای بالادست هم پر هستند، بعید است که امسال مشکل آب و برق در استان داشته باشیم. در سال ۹۷ که بسیاری از نیروگاه های ما به دلیل کمبود آب قادر نبودند برق تولید کنند، فقط گتوند بود که شبکه را پایدار نگاه داشت، چون آب خوبی در آن موجود بود.»

چرا آب پایین دست شور و بی کیفیت می شود؟

اما سوالی که همچنان وجود دارد، این است که چرا آب زلالی که از گتوند سرچشمه می گیرد و به اهواز و سپس به آبادان و خرمشهر می رسد، هر چه جلوتر می رود، کیفیت خود را از دست می دهد؟ طبق مشاهدات میدانی، آلودگی که در طول مسیر برای آن ایجاد می شود، غیر قابل باور است. در پایین دست گتوند و شوشتر و قبل از منطقه تلاقی آب سد دز و گتوند، در منطقه بند قیر، آب کیفیت خود را به شدت از دست می دهد. فاصلاب صنایع، آلودگی کشاورزی، فاضلاب شهری و روستایی، متهمان اصلی نابودی کیفیت آب سد گتوند و دز هستند. به نحوی که آبی که در گتوند ۹۰۰ تا ۹۵۰ EC بود، در بند قیر (روستایی از توابع شهرستان شوشتر و در ۵۰ کیلومتری سد گتوند) EC آب به ۴۰۰۰ می رسید!. یعنی چهار برابر کیفیت خود را از دست می داد. البته نباید رودخانه آب شور «شورعقیلی» که با گتوند در مسیر تلاقی می شود، را نادیده گرفت. با این حال EC آب کارون در اهواز به ۱۶۰۰ رسید، چون آب کارون در اهواز از سد دز نیز تغذیه شده بود، کیفیتی به مراتب بهتر داشت و گرنه در زمان مشابه سال پیش این عدد به ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ EC می رسید. همانجا و در زیر پل کیانپارس اهواز، یک لوله عظیم مشاهده می شود که حجم آب بالایی از فاضلاب را وارد کارون می کند.

در این شرایط ، مدیر بهره برداری سد و نیروگاه سد گتوند می گوید: «از گتوند تا اهواز هر چه کارخانه صنعتی، پساب زهکشی و سموم کشاوری و صدها آلاینده دیگر بدون تصفیه وارد کارون می شود و همین امر باعث می شود که هر چه آب مسیر بیشتری را طی کند، کیفیت آن نیز کاهش پیدا کند. کارون از از چند شهر و ده ها روستا و کیلومترها زمین کشاورزی و سالن پرورش ماهی عبور می کند و بنابراین آبی که به آنجا می رسد بسیار بی کیفیت است.» با این حال مسئولان سد از خبرنگاران، کارشناسان محیط زیست و دیگر مردم دعوت کردند که به سد گتوند بیاند و خود واقعیت گتوند را از نزدیک ببینند. با این حال نادران در پایان صحبت هایش برای خبرنگاران تصاویری را نشان می دهد که از آن به عنوان نمک گتوند یاد می شود و می گوید: «دره کایدان یک رودخانه آب شور دارد و بعضی افراد می روند و از داخل دره عکس می گیرند و عکس های ساحل نمکی آن را به جای گتوند در شبکه های اجتماعی منتشر می کنند. این عکس ها ارتباطی به سد گتوند ندارد. برخی از کشاورزان منطقه از آب این رودخانه استفاده کردند و زمین هایشان شور شد، چون EC آب در رودخانه کایدان ۱۰ هزار است!. ولی در فضای مجازی آن را مربوط به سد گتوند می دانند.»