اصول زندگی مشترک برای زوجین | ۴ رکن ارتباط موفق زوجین

حجت الاسلام محمدرضا سالاری فر، عصر دوشنبه در نشست «مهارت‌های ارتباطی در خانواده با نگاه اسلامی» که به همت پژوهشکده الهیات و خانواده وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان به صورت مجازی برگزار شد، با اشاره به اینکه پایه‌ای‌ترین مهارت در خانواده مهارت‌های ارتباطی است، اظهار داشت: اگر مهارت‌های ارتباطی در خانواده اصلاح شده و توانایی ارتباط افزایش یابد، می‌تواند ۷۰ تا ۸۰ درصد مسائل خود را در خانواده حل کند.

وی افزود: حتی در درمان بیماری‌ها و اختلالات شخصیت، یکی از شیوه‌ها ارتباط مؤثر است؛ ارتباط مهم‌ترین رکن روابط انسانی است و ابزار تعامل میان انسان‌هاست و ارتباط در خانواده عمیق‌ترین، طولانی‌ترین و بیش‌ترین ارتباط انسان است.

مدیر گروه خانواده پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ادامه داد: افراد در روابط تبادل احساسات و عقاید انجام می‌دهند و با این کار به سازگاری با یکدیگر می‌رسند، ارتباط در تعریف علمی، فرایندی است که در آن افکار، عقاید، احساسات، مفاهیم و معانی از طریق پیام‌های کلامی و غیر کلامی منتقل می‌شوند.

وی با اشاره به اینکه ارتباطات موفق وجه تمایز زوجین است، گفت: ارتباط موفق دارای چهار رکن است که عبارت از شنیدن فعال، بیان احساسات، افکار و عقاید، استفاده مناسب از روش‌های غیر کلامی و سبک ارتباطی مؤثر است.

سالاری فر افزود: شنیدن فعال به این نکته اشاره دارد که اولین کار در ارتباط مؤثر، شنیدن همراه با توجه است. گوش دادن فعال به معنای گوش دادن هدفمند است که در آن توجه، واکنش و همدلی وجود دارد. پیامبر (ص) درگوش دادن فعال از همه انسان‌ها بالاتر بودند به حدی که برای ایشان تعبیر (اُذُن، گوش) به کار برده می‌شد.

وی ادامه داد: توجه دادن، تأیید و تشویق، ابراز همدلی و خلاصه کردن مهارت‌هایی است که برای گوش کردن فعال لازم است و در عین حال همین مهارت‌ها، مهارت‌های لازم برای مشاوره هستند. همدلی به معنای قدرت درک نظرات دیگری و خود را جای او گذاشتن بوده و در تربیت، خانواده، آموزش، مشاوره و حتی کشورداری مهارتی بسیار کلیدی است. در همدلی می‌توان با طرف مقابل مخالف بود، اما با درک نظرات و شرایط، نگاه متفاوت او را پذیرفت.

رابطه کلامی ارتباط مستقیم با استحکام خانواده دارد

مدیر گروه خانواده پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان اینکه از موانع گوش دادن فعال، می‌توان به ذهن‌خوانی اشاره کرد، گفت: در ذهن‌خوانی، فرد بدون توجه به گفته‌های طرف مقابل و با پیش فرض‌های خود زندگی به حرف دیگری گوش می‌کند، در در ذهن‌خوانی، فرد با غربال به حرف دیگری گوش می‌دهد و با خیال‌پردازی و حق به جانب بودن پیش‌داوری می‌کند.

وی افزود: دومین مهارت ارتباطی بیان احساسات است، زندگی انسان مملو از کلمه و معنا است و او با استفاده از کلمات زندگی خود را معنا می‌بخشد، برای بیان خود و معنا بخشیدن به فعالیت‌ها از کلمات استفاده می‌کند، به همین دلیل مهم‌ترین و در عین حال ساده‌ترین نوع برقراری ارتباط، در انسان‌ها، ارتباط کلامی است؛ هر واژه بار شناختی، عاطفی و تأثیرات پایدار بر شنونده دارد و ارتباط کلامی موفق زمانی ایجاد می‌شود که به آرامش طرفین کمک کند. در رابطه زوجین ارتباط کلامی بیشترین درصد را به خود اختصاص داده و از این رو این مهارت با استحکام خانواده رابطه مستقیم دارد.

این مشاور خانواده تاکید کرد: زوج‌های موفق ۶ برابر بیش از ازدواج‌های ناخرسند، از ارتباطات کلامی خود راضی هستند یعنی ازدواج‌های موفق در حدود ۹۰ درصد، حرف زدن یکدیگر را می‌پسندند. در درمان مشکلات ارتباطی، نیاز به مهارت‌های کلامی بیش از همه چیز به چشم می‌خورد، زیرا بهترین ابزار ارتباط گفتگو است که اگر کامل باشد ارتباط موفق و اگر نادرست باشد ارتباط با اختلال مواجه می‌شود.

سالاری فر به برخی از قواعد گفت‌وگو اشاره کرد و گفت: زمان مناسب گفت‎وگو وقت فراغت دو همسر است، باید به جای به‌کار بردن جملات با محوریت «تو» از جملاتی با آغاز «من» استفاده کرد، پیام روشن و جملات رسا و گفتار نرم باشد، از تهدید و سرزنش خودداری شده و در کنار عقاید و نظرات به بیان عواطف هم پرداخت.

وی خاطرنشان کرد: در روابط خانوادگی، تبادل عاطفی بیشتر از تبادل افکار و عقاید مؤثر است و اگر روابط با این روش پیش برده شود، گفت‌وگو مؤثرتر خواهد بود، یکی از مشکلات امروز این است که خانواده‌ها به جای تبادل عاطفی، تبادل فکری می‌کنند.

مدیر گروه خانواده پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان اینکه در ارتباط کلامی اصل اخلاقی، احترام در مقابل بی‌احترامی است، تأکید کرد: چیزی که در خانواده‌ها مشاهده می‌کنیم این است که بدی و بی احترامی با عمل مشابه پاسخ داده می‌شود و این خانواده را در دور باطلی قرار می‌دهد، در حالی که در آموزه‌های اسلامی احترام در برابر بی‌احترامی مطرح است.

وی افزود: یکی از مسائل مؤثر در زندگی و صفات خانواده‌های موفق، سپاسگزاری کلامی است که مشکلات خانواده هم یک بسته درمانی، تنها براساس سپاسگزاری و شکر برنامه‌ریزی می‌شود. طبق اصل روانشناسی که هر رفتار با تشویق، تقویت می‌شود سپاسگزاری هم باعث تقویت رفتار در طرف مقابل می‌شود.

گفت‌وگو فرصتی برای دوستی در زنان و جایی برای اثبات خود در مردان

وی با بیان اینکه زنان گفت‌وگو را به عنوان فرصتی برای ارتباط و دوستی می‌گیرند، گفت: برای مردان گفت‌وگو فرصتی برای اثبات پایگاه، گزارش و بیان از خود است، زنان غیرمستقیم و غیرتهاجمی صحبت می‌کنند و مردان با قاطعیت و مستقیم اما در نهایت سلامت کلامی زنان بالاتر از مردان است.

سالاری فر تصریح کرد: یکی از عوامل کمک‌کننده در خانواده این است که آنها طبق تفاوت‌های جنسیتی خود گفت‌وگو کنند، یعنی زن بر اساس الگوی گفت‌وگوی زنانه و مرد طبق الگوی گفت‌وگوی مردانه صحبت کنند. اگر زن مردانه یا مرد زنانه گفت‌وگو کنند، مشکل ایجاد می‌شود.

این مشاور خانواده با اشاره به اینکه نوع اقتدار اعضای خانواده در دو الگوی کلی مطرح است، گفت: در الگوی خانواده، اقتدار و احترام والدین، محور مهم در ارتباط اعضای خانواده است و این در همه ادیان و مکاتب پذیرفته شده است. اما در الگوی زن و شوهر چه نوع اقتداری پذیرفته شده است؟، در گذشته مدیریت خانواده با مردان بود و امروز با افزایش توانمندی‌های اجتماعی زنان این توزیع قدرت دچار چالش شده است.

سالاری فر تصریح کرد: اگر روابط زوجین بر اساس مدیر و کارمند تنظیم شد، سلامت خانواده و روابط تحت تأثیر قرار می‌گیرد، زیرا اگر به همسر خود اقتدار ندادید، این همسر توان مدیریت خانه و فرزندان را نخواهد داشت، پس توصیه جدی این است که ظرفیت‌ها و توانایی‌های زن را بپذیریم و او را مشارک مرد در خانواده قرار دهیم.